Z Bożej łaski król Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary etc. Król Anglii i Szkocji: Okres : od 6 lutego 1685 do 11 grudnia 1688. Poprzednik : Karol II Stuart. Następca : Maria II Stuart i Wilhelm III Orański. Jakobicki pretendent do tronu Anglii i Szkocji: Okres : od 11 grudnia 1688 do 16 września 1701. Poprzednik : brak
Jakub I, pierwszy monarcha z dynastii Stuartów w Anglii, rządził krajem w latach 1603-1625. Wykształcony w tradycji humanistycznej, James był uczonym i hojnym mecenasem sztuki. Choć okazał się zdolnym władcą i administratorem, nie udało mu się rozwiązać najtrudniejszych problemów, z jakimi boryka się Anglia. James był synem szkockiej Królowej Marii Stuart i jej męża, Lorda Darnley. Gdy Darnley została zamordowana w 1567 roku, podejrzenia o zbrodnię padły na Mary i jej kochanka Jamesa Hepburna. Protestanccy lordowie Szkocji wstali i obalili * Mary, koronując Infanta Jakuba na króla. Kilku regentów* rządziło królestwem do 1585 roku, kiedy to Jakub przejął kontrolę. Cztery lata później ożenił się z Anną duńską. Ich syn Karol został później królem Szkocji i Anglii. wykształcenie humanistyczne, które otrzymał James, dobrze przygotowało go do debat nad wiodącymi kwestiami dnia. Studiował grekę i łacinę, teologię (z silnym naciskiem protestanckim), poezję, matematykę, Nauki przyrodnicze, geografię i teorię polityczną. Szkocki Dwór Jakuba był tętniącym życiem miejscem, w którym dworzanie rywalizowali o ucho króla. Przyjmował Rady z różnych źródeł, obrażając niektórych doradców, którzy uważali, że zasługują na większy wpływ. Gdy Elżbieta i zmarła w 1603 roku, Jakub objął tron w spokoju. Jednak wraz z tronem odziedziczył szereg poważnych problemów, w tym wojnę z Hiszpanią, napięcia religijne w domu, korupcję w rządzie i trudności finansowe na dworze. Jakub zawarł pokój z Hiszpanią w 1604 roku, a następnie zwrócił uwagę na kłopoty w kościele angielskim. Zorganizował konferencję, aby przedstawić swój plan tworzenia jedności w kościele, a przez całe swoje panowanie pracował nad mostem różnic między konserwatystami i reformatorami w kościele. Sponsorował także nowe angielskie tłumaczenie Biblii, znane do dziś jako wersja Króla Jakuba. jako Szkot, James stanął w obliczu pewnej ilości uprzedzeń w Anglii. Aby przyciągnąć i nagrodzić zwolenników, oferował wiele tytułów szlacheckich i darów, które obciążały Finanse królestwa. Jego angielscy poddani szczególnie obrażali jego dary Szkotom i jego wysiłki na rzecz zjednoczenia Anglii i Szkocji politycznie i społecznie. Jego pierwotny angielski Dwór i Rada zawierały kilku Szkotów, ale z czasem król obsadzał najważniejsze stanowiska Anglikami. polityka zagraniczna Jamesa, zwłaszcza wobec Hiszpanii, również powodowała problemy. Król wierzył, że władcy protestanccy i katoliccy mogą rozwiązać ich różnice i szukał sojuszy z Hiszpanią i innymi państwami katolickimi. Próbował też zaaranżować małżeństwo swojego syna Karola z hiszpańską księżniczką. Jego polityka zagraniczna stała się bardziej skomplikowana po wybuchu wojny trzydziestoletniej w 1618 roku. Austriaccy Habsburgowie wypędzili z ojczyzny jego córkę i jej męża Fryderyka, protestanckiego władcę niemieckiego Księstwa Palatynatu i króla Czech. Jakub wezwał hiszpańską gałąź rodu Habsburgów do wkroczenia i uregulowania sprawy. Anglicy byli jednak podejrzliwi wobec hiszpańskich wpływów katolickich, a plan króla, aby poślubić Karola w Hiszpańskiej rodzinie królewskiej, załamał się w 1623 roku. James zmarł dwa lata później. Jego syn objął tron jako Karol I. chociaż Jakub zajmował się problemami, które odziedziczył po Elżbiecie, ostatecznie nie udało mu się ich rozwiązać. Nigdy nie osiągnął swoich głównych celów poprawy finansów korony-chociaż bogactwo narodu wzrosło podczas jego panowania-ani zjednoczenia Szkocji i Anglii. Ponadto podczas panowania nad Anglią Dynastia Stuartów straciła kontakt z warunkami i nastrojami w Szkocji. Ten dystans okazał się później katastrofalny dla Karola. James and the Renaissance. Jakub uważał się za renesansowego władcę. Mecenat sztuki odgrywał dużą rolę na jego dworze, gdzie bogactwo materialne i ekspozycja były uważane za znak potęgi i chwały Anglii. Taka postawa doprowadziła do fali kolekcjonowania sztuki po 1604 roku. styl angielski odzwierciedlał mieszankę późnorenesansowych wpływów z Całej Europy. Łączyła wzory starożytnego świata ze Średniowieczem i nowo rozwijającym się stylem barokowym. Jednym z wielkich artystów tego okresu był architekt Inigo Jones, który stworzył wspaniałe domy, które odzwierciedlały tradycje starożytnej Grecji i Rzymu. Jones komponował także maski dworskie, formę rozrywki odrębną od panowania Jamesa. Te wyszukane widowiska łączyły muzykę, dramat i taniec, a przebrani szlachcice (w tym królewscy) wykonywali dla swoich rówieśników. Słynny dramaturg Ben Jonson napisał wiele masek dla dworu Jamesa. sam król przyczynił się do rozwoju kultury renesansu, pisząc kilka książek. W swoim Trew Law of Free Monarchies (1598) poparł zasadę boskiego prawa królów, oświadczając, że król nie odpowiada przed nikim innym, jak Bogiem. Jednakże Jakub wierzył również, że król powinien rządzić sprawiedliwie i przedkładać dobro królestwa nad wszystkie inne względy. Jego inne prace dotyczą teologii, poezji i spraw politycznych, w tym książki porad dla książąt*. (Zobacz też: Wielka Brytania; dramat; Anglia; monarchia; Szkocja. ) * Humanista nawiązujący do renesansowego ruchu kulturalnego promującego Studia Humanistyczne (języki, literatura i historia starożytnej Grecji i Rzymu) jako przewodnik po życiu * patron zwolennik lub sponsor finansowy artysty lub pisarza * Usuń , aby usunąć z wysokiego urzędu, często siłą * regent osoba, która działa w imieniu monarchy, który jest zbyt młody lub nie może rządzić * teologia studium o naturze Boga i religii * barok styl artystyczny XVI wieku charakteryzujący się ruchem, dramatem i wspaniałością skala * książę renesansowe określenie władcy niepodległego państwa
Ogromna książka i wielki zasób wiedzy. Opracowanie to opisuje XVII-wieczną Anglię i panowanie dynastii Stuartów do początku XVIII wieku, włączając rewolucję w poł. XVII w. i rządy Cromwella. Bardzo szczegółowo opisana sytuacja ówczesnej Anglii, jak i zależnej od niej Irlandii oraz Szkocji.Jakub I (ur. 19 czerwca 1566 w Edynburgu, zm. 27 marca 1625 w Theobalds House) – król Szkocji (jako Jakub VI) w latach 1567–1625 i król Anglii w latach 1603–1625. Syn Henryka Stuarta, lorda Darnleya, i Marii I Stuart, królowej Szkocji, córki króla Jakuba V Stuarta. Pierwszy król Anglii z dynastii Stuartów. Jego panowanie było początkiem unii personalnej Anglii ze Szkocją. Dzieciństwo i młodość[] Książę Rothesay[] Syn królowej Marii i lorda Darnleya urodził się 19 czerwca 1566 r. i od razu otrzymał tytuł księcia Rothesay. Na chrzcie otrzymał imiona Karola Jakuba. Jego ojcem chrzestnym był król Francji Karol IX Walezjusz. Królestwo którym w przyszłości miał rządzić Jakub było bardzo niespokojne, targane zamętem religijnym i waśniami klanów. Możni, w większości protestanci, członkowie zreformowanego przez Johna Knoxa szkockiego Kościoła, stali w opozycji wobec Marii i Darnleya, którzy byli katolikami. W małżeństwie rodziców Jakuba również nie działo się najlepiej. Darnley miał opinię hulaki i awanturnika, w czasie gdy Maria była w ciąży, sprzymierzył się z jej przeciwnikami i brał udział w morderstwie sekretarza żony Dawida Rizzio. Jakub wcześnie stracił ojca. Darnley został uduszony w nocy 9/10 lutego 1567 r. Okoliczności zabójstwa pozostają niewyjaśnione. Najczęściej oskarża się o nie Marię, która chciała pozbyć się męża. Miał to być odwet za śmierć Rizzio i dopuszczenie się zdrady królowej, zamach na Rizzia, przyczynił się bowiem do tymczasowego aresztowania Marii. O morderstwo posądzano również Jamesa Hepburna, 4. hrabiego Bothwell, który niedługo po śmierci Darnleya poślubił młodą wdowę, co zostało źle odebrane zarówno przez Szkotów jak i dwory europejskie. Możliwe jest również, że zabójstwa dokonała protestancka opozycja, wiedząc, że za zabójstwo odpowie nielubiana królowa. Rzeczywiście, śmierć Darnleya i pośpieszne kolejne małżeństwo Marii przyczyniło się do spadku jej popularności i wybuchu rebelii. W czerwcu Maria została aresztowana i osadzona w Loch Leven Castle i zmuszona do abdykacji (24 lipca) na rzecz małego syna, który w tym momencie stał się królem Jakubem VI. Okres regencji[] 29 lipca 1567 r. w Church of the Holy Rude w Stirling Jakub został koronowany na króla Szkocji. Baronowie postanowili wychować Jakuba na dobrego protestanta. Jego wychowawcy musieli być sympatykami prezbiterianizmu. Jego pierwszym nauczycielem został historyk i poeta George Buchanan. Na czas małoletności króla koniecznością stało się ustanowienie funkcji regenta. Pierwszym regentem został przyrodni brat obalonej królowej James Stewart, 1. hrabia Moray, nieślubny syn króla Jakuba V. Tymczasem sytuacja wewnętrzna w Szkocji ponownie się skomplikowała. W 1568 r. Maria Stuart uciekła z więzienia i rozpoczęła zbieranie armii. Moray ruszył jej śladem i 13 maja zadał wojskom królowej klęskę pod Langside (ob. część miasta Glasgow). Maria została zmuszona do ucieczki do Anglii, gdzie została uwięziona przez królową Elżbietę I. W Szkocji zostali jednak niektórzy jej stronnicy, którzy 23 stycznia 1570 r. zamordowali Moraya. Nowym regentem został dziadek króla Mateusz Stewart, 4. hrabia Lennox. Przeciw niemu wystąpiło stronnictwo królowej Marii i Szkocja ponownie pogrążyła się w wojnie domowej. 4 września 1571 r. Lennox został zabity podczas nocnego ataku nieprzyjaciół na Stirling. Nowy regent, John Erskine, 17. hrabia Mar, popadł w konflikt z jednym z najpotężniejszych szkockich magnatów, Jamesem Douglasem, 4. hrabią Morton. Kiedy zmarł (29 października 1572 r. w Stirling), prawdopodobnie otruty, nowym regentem został Morton. Rządy Mortona przywróciły spokój w Szkocji. Katoliccy stronnicy Marii zostali pokonani. Wkrótce jednak wybuchł kolejny bunt magnatów, którym nie przypadły do gustu ambicje Mortona. Wprawdzie bunt został stłumiony, a czołowi buntownicy zginęli, jednak był to początek końca rządów Mortona. W 1579 r. król znalazł sobie nowego faworyta – Esme Stewarta, mianowanego księciem Lennox. Stronnicy Lennoxa w 1581 r. oskarżyli Mortona o zamordowanie lorda Darnleya. Morton został skazany na śmierć i ścięty 2 lipca 1581 r. Król Jakub przejął samodzielne rządy. Droga do angielskiego tronu[] Samodzielne rządy w Szkocji[] W pierwszych latach rządów samodzielnych wielki wpływ na Jakuba wywierał książę Lennox. Wzmogło to podejrzenia o spisku z Francją i Hiszpanią w celu przywrócenia katolicyzmu w Szkocji. Aby uspokoić protestantów w styczniu 1581 r. Jakub wydał krótkie i zasadnicze wyznanie prawdziwej chrześcijańskiej wiary i religii zgodnej ze Słowem Bożym i aktami naszych Parlamentów. Nie uspokoiło to jednak protestantów i w 1582 r. grupa możnych porwała Jakuba. Lennox uciekł do Francji. Król jednak po roku uciekł z niewoli i, wspólnie z Jakubem Stuartem, hrabią Arran, rozpoczął reformy kościelne. Kiedy Arran zwalczał tendencje wrogie podporządkowaniu Kościoła Szkocji Koronie, Jakub opowiedział się za protestantyzmem. Ukoronowaniem tych działań było uchwalenie w maju 1584 r. „Czarnych Akt”, które mianowały króla zwierzchnikiem Kościoła Szkocji, dawały mu prawo nominacji biskupów, a duchownym zabroniło poruszania w kazaniach kwestii politycznych. Nastąpiło również poprawienie stosunków z Anglią, mimo iż to intrygi z Londynu doprowadziły w 1585 r. do upadku Arrana. W lipcu 1586 r. został zawarty w Berwick sojusz szkocko-angielski wymierzony przeciw Hiszpanii. Królowa Elżbieta obiecała Jakubowi roczną pensję w wysokości 4 000 funtów i prawo do dziedziczenia tronu Anglii po jej bezdzietnej śmierci. Dopełniał się też los matki Jakuba, Marii Stuart, od wielu lat więzionej w Anglii. 8 lutego 1587 r. na rozkaz Elżbiety Maria została ścięta w Fotheringhay. Nie wpłynęło to znacząco na wzajemne relacje Jakuba z Elżbietą. Działalność prawodawcza[] Plik:Anne of Anna, księżniczka duńska, żona Jakuba I W 1590 r. Jakub zdecydował się wstąpić w związek małżeński z księżniczką duńską Anną, córką Fryderyka II. Ponieważ z powodu złej pogody Anna nie mogła przybyć do Szkocji, król osobiście po nią popłynął do Danii. Z takim romantyzmem zawarte małżeństwo, po niewiele ponad 20 latach de facto się rozpadło, chociaż nie nastąpił rozwód. Później Jakub zabrał się za działalność prawodawczą. W 1592 r. uchwalono „Złoty Akt”, który ograniczał nieco władzę króla nad Kościołem Szkocji, na rzecz wybranych przezeń zgromadzeń. Wkrótce jednak polityka religijna uległa zmianie, gdyż protestancki kaznodzieja Melville rozpoczął głoszenie teorii o „dwóch królestwach” – głosiła ona, że w Szkocji są dwa królestwa i dwaj królowie – Jakub VI i jego królestwo oraz Jezus Chrystus i jego Królestwo. Król Jakub jest poddanym tego drugiego królestwa (głupim wasalem Boga). Do tej doktryny doszli jeszcze duchowni uprawiający politykę z ambon, co szczególnie denerwowało Jakuba. W 1597 r. stronnicy Jakuba zaproponowali wprowadzenie do Parlamentu 50-osobowej grupy szkockich prezbiterian, z których jednakże większą część miał mianować król. Wniosek przeszedł niewielką większością głosów, przy braku większego poparcia ze strony duchowieństwa, odnoszącego się nieufnie do polityki Jakuba, często oskarżanego, niebezpodstawnie, o tendencje absolutystyczne. W tym okresie przyjęto również w Szkocji ustawę o czarach, która spowodowała wielką falę egzekucji w całym kraju, głównie w stołecznym Edynburgu. Setki szkieletów osób oskarżonych o czary znaleziono na obecnej ulicy Princes Street Garden w Edynburgu. Jakub przejął również z ustawodawstwa angielskiego Akt o Sodomii z 1533 r. wprowadzając go z niewielkimi zmianami w swoim królestwie. Wstąpienie na tron Anglii[] Od czasu gdy Jakub VI rozpoczął samodzielne rządy jego nadrzędnym celem było uzyskanie tronu Anglii po bezdzietnej Elżbiecie I. Jednak kandydatura Stuartów nie cieszyła się poparciem Anglików. Zresztą ustawy sukcesyjne wszystkich monarchów od Henryka VIII począwszy, odsuwały od dziedziczenia tronu potomków Małgorzaty Tudor i Jakuba IV Stewarta. Po śmierci Elżbiety na mocy tych postanowień tron miał przypaść lady Annie Stanley, potomkini młodszej siostry Henryka VIII, Marii Tudor. Jakub jednak nie zraził się tym i utrzymując przyjazne stosunki z Elżbietą zdobył jej przyrzeczenie, że będzie następnym królem Anglii. Jakub zdobył również poparcie głównego doradcy królowej, sir Roberta Cecila, którego pomoc przy objęciu tronu była nie do przecenienia. Ostatecznie 24 marca 1603 r. po długiej chorobie zmarła królowa Elżbieta. Poparcie Cecila i zdecydowane działania Jakuba spowodowały, że odsunięto od dziedziczenia lady Annę i oddano tron Jakubowi. 25 lipca 1603 r. w katedrze westminsterskiej Jakub i jego żona Anna zostali ukoronowani na władców Anglii. Anglia i Szkocja zostały połączone trwałą już unią personalną, która po upływie niewiele ponad 100 lat, przekształci się w unię realną. Król Anglii i Szkocji[] Nadzieje i rozczarowania[] Plik:Nicholas Hilliard Jakub I niedługo po objęciu tronu Anglii Wstąpienie Jakuba na angielski tron nie odbyło się w atmosferze szczególnej euforii. Mimo iż wychowywany w duchu szkockiego prezbiterianizmu, Jakub był gorliwym wyznawcą anglikanizmu, ale jego dążenie do podporządkowania sobie Kościoła nie mogło mu zjednywać sympatii angielskiego społeczeństwa, w którym główną siłą zaczynali być radykalni purytanie, którzy sprzeciwiali się jakiejkolwiek zwierzchności nad Kościołem. Poza tym w społeczeństwie angielskim z silną pozycją Parlamentu nie wzbudzały entuzjazmu absolutystyczne dążenia Jakuba. Jedna tylko grupa wiązała nadzieje z nowym władcą. Byli to angielscy katolicy, gdyż swego czasu Jakub okazywał sympatię ich współwyznawcom w Szkocji. Liczyli oni na to, że pod panowaniem Stuarta odbudują swoją pozycję i przywrócą Anglię na łono Kościoła Katolickiego. Zapomnieli jednak, że Jakub był zdecydowanym anglikaninem i już po upływie krótkiego czasu katolicy poczuli się rozczarowani nowymi rządami. Ich coraz częstsze sprzeciwy doprowadziły do zaostrzenia polityki władz wobec katolików. Wkrótce zaostrzenia zaczęły przechodzić w represje. Katolicy odpowiedzieli na to „spiskiem prochowym”. Spisek prochowy[] Szablon:Osobny artykuł W 1604 r. w pewnej grupie angielskich katolików ułożono plan zamachu na króla przez wysadzenie w powietrze budynku Parlamentu podczas ceremonii otwarcia. Najbliższe otwarcie przewidziano na 5 listopada 1605 r. Głównym celem spiskowców był król, którego chciano zastąpić jego najstarszą córką Elżbietą. Planowano wychować ją na katoliczkę. Początkowo wszystko biegło zgodnie z planem. Jakimś cudem udało się zgromadzić pod sklepieniem sali obrad całą górę beczek z prochem strzelniczym oraz znaleźć ochotnika do samobójczej misji podpalenia lontu. Był nim Guy Fawkes, trzydziestoparoletni były członek wojsk hiszpańskich w Niderlandach. Spiskowcy święcie wierzyli, że udany spisek przywróci katolicyzm w Anglii, co prawdopodobnie było niemożliwe. Niedługo przed planowanym dniem zamachu któryś ze spiskowców wyjawił cały plan. Niezwłocznie przeszukano gmach i zabrano beczki z prochem. Wkrótce aresztowano Fawkesa. Na torturach wydał wszystkich wspólników. Części udało się uciec, ale większość została schwytana i stracona w styczniu 1606 r. Posypały się antykatolickie ustawy, ponownie rozpoczęły się represje i prześladowania. Starano się wyeliminować katolicyzm z życia Anglii. Odtąd katolicy nie mogli już sprawować żadnych urzędów państwowych. Ruch dążący do równouprawnienia katolików pojawił się dopiero w XIX wieku. Król i Parlament[] Stosunki Jakuba z Parlamentem były kiepskie. Przejawiający tendencje absolutystyczne, przekonany, że jego władza pochodzi od Boga, król Jakub nie był zdolny współpracować z Parlamentem, który nie chciał zgodzić się na wzmocnienie władzy króla. Liczne były zwłaszcza konflikty z Izbą Gmin, zdominowaną przez purytanów. Tutaj spraw spornych było sporo – purytanie twierdzili że władza królewska winna być ograniczona, gdyż to wynika z praw boskich, co szczególnie denerwowało Jakuba. Pierwszy Parlament zebrał się w 19 marca 1604 r. Od początku Jakub nie mógł dojść do porozumienia z Parlamentem, który dodatkowo podzielił się na zwalczające się frakcje. Ostatecznie w 1611 r. król rozwiązał Parlament. Zrażony do tej instytucji zwołał go jeszcze tylko 2 razy. Tymczasem Jakub wprowadził opłaty finansowe, za które można było uzyskać tytuł szlachecki. I tak za tytuł hrabiego (earl) należało zapłacić 20 000 funtów, za wicehrabiego (viscount) – 10 000, za barona (baron) – 5 000, a za baroneta (baronet) – 1 080 funtów. Nadawanie parostw przybrało rozmiary niespotykanie w dotychczasowej angielskiej historii. Za panowania Jakuba utworzono 62 parostwa, natomiast podczas rządów Elżbiety I tylko 8. W 1614 r. Jakub zwołał drugi Parlament. Ponownie doszło do konfliktu z Izbą Gmin, tym razem na tle pieniędzy, których wiecznie brakowało Jakubowi. Parlament ze swej strony nie chciał zgodzić się na podwyższone podatki. Po siedmiu tygodniach i ten Parlament został rozwiązany. Co bardziej zapalczywi opozycjoniści zostali aresztowani. Na kolejną sesję Parlamentu trzeba było czekać 7 lat. Plik:James I of England by Daniel Jakub I w 1621 r. Ostatni Parlament zebrał się w 1621 r. Tym razem Izba Gmin, by udowodnić swoją lojalność wobec Korony, zgodziła się zasilić kasę Jakuba drobnymi subsydiami. Jednocześnie oskarżyła część królewskich faworytów o malwersacje finansowe i domagała się ich ukarania. Głównym oskarżonym został Francis Bacon, 1. wicehrabia St Albans, znany pisarz i filozof. Aby uspokoić Parlament, Jakub zdecydował się poświęcić Bacona. Nie udało się to jednak i ten Parlament popadł w konflikt z królem na tle jego polityki zagranicznej i wkrótce został rozwiązany. Niedługo później Bacon wyszedł na wolność i uzyskał pełne przebaczenie królewskie. Próba utworzenia unii realnej[] Od początku swego panowania Jakub dążył do trwałej unii Anglii i Szkocji. Temu służyło przybranie tytułu „króla Wielkiej Brytanii” w 1604 r. W 1607 r. w mowie tronowej Jakub powiedział: Moim pragnieniem jest pełna unia praw i osób oraz taka naturalizacja, aby stworzyć jeden organizm obu królestw pode mną waszym królem. I żebym ja i moi potomkowie, jeśli się tak Bogu spodoba, mogli rządzić wami do końca świata. Taka unia, jaką w Szkocji była unia Szkotów z Piktami, a tutaj w Anglii unia Heptarchii. Odnośnie do Szkocji, to opowiadam się za taką unią, jaką można uzyskać przez podbój, ale podbój scementowany miłością, tą jedyną niezawodną więzią wzajemnej przyjaźni. A ponieważ ponad oboma królestwami jest tylko jeden król, tak też może być w obu tylko jedno stado i jedno prawo. Nie jest bowiem możliwe dla jednego króla rządzić dwoma ościennymi krajami, jednym większym, a drugim mniejszym; jednym bogatszym, a drugim biedniejszym: (...) to tak, jakby jedna głowa rządziła dwoma ciałami, czy jeden mąż był dla dwóch żon, o czym sam Chrystus powiedział: „Ab initio non fuit sic”. (cytat za S. Zabieglik „Historia Szkocji”) Jednym rezultatem tej kampanii było prawo post nati, na mocy którego Szkoci urodzeni po 1603 r. zostali uznani za poddanych króla angielskiego, co umożliwiało im nabywanie posiadłości w Anglii. Projekty unijne spotykały się z oporem zarówno Szkotów, jak i Anglików. Szkoci nie mieli zamiaru zgodzić się na wprowadzenie jednego Parlamentu i unifikację prawa, a bez spełnienia tych warunków o unii nie chcieli słyszeć Anglicy, którzy jednocześnie nie chcieli nadać Szkotom tych samych przywilejów ekonomicznych, jakimi oni sami się cieszyli. Poza tym dla przeciętnego Anglika Szkocja była krajem zbójów, półdzikich chłopów, złodziei bydła i morderców. Warto też zapoznać się z argumentacją angielskich przeciwników unii: Jeśli przyznamy im nasze swobody, to zlecą się do nas jak bydło do zielonej paszy (...), czego świadectwem jest mnogość Szkotów w Polsce. (cytat za S. Zabieglik „Historia Szkocji”) Na spełnienie marzeń Jakuba i powstanie realnej unii Anglii i Szkocji, jako Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, trzeba było poczekać do 1707 r. Sprawy szkockie[] Jakub, wyruszając do Anglii, obiecał Szkotom, że będzie powracał do swojej ojczyzny co 3 lata. Tej obietnicy nie dotrzymał. W Szkocji pojawił się tylko raz, w 1617 r. Stałe rezydowanie Jakuba w Londynie spowodowało, że Szkocja została pozbawiona dworu królewskiego, który był głównym mecenasem sztuki w Szkocji. Poeci dworscy udali się do Anglii i swoje utwory pisali już w języku angielskim. Język angielski miał być zresztą wprowadzony w całej Szkocji, gdyż Jakub uznawał język gaelicki za jedną z przyczyn „barbarzyństwa i nieucywilizowania” szkockich górali, którzy zawsze sprawiali kłopoty monarchii. Dekret z 1616 r. nakazywał utworzenie szkoły w każdej parafii, w której miano nauczać po angielsku. Z tego planu nic nie wyszło, podobnie jak z podjętej nieco później próby przekonania naczelników klanów z Wyżyn do przejścia na anglikanizm. Za panowania Jakuba rozpoczęła się wielka emigracja Szkotów. Wielu z nich osiedliło się w Ulsterze na północy Irlandii, co zapoczątkowało protestancki charakter tej części Zielonej Wyspy. W Irlandii osiedliło się ok. 50 000 Szkotów. Wielu z nich wyemigrowało na kontynent, gdzie zaciągali się jako najemni żołnierze. Szkoci służyli w armii szwedzkiej (30 000), francuskiej (11 000), duńskiej (6 000), a także holenderskiej, niemieckiej, polskiej i rosyjskiej. Pod nieobecność króla władzę w Szkocji sprawował Ludovic Stewart, 2. książę Lennox. Za jego rządów stłumiono opozycję, uporano się z rozbójniczymi klanami Armstrongów i MacGregorów i poddano władzy królewskiej niespokojną północ, przywracając po raz kolejny podległość Hebrydów i Orkadów koronie. Sytuacja w Szkocji została na dłuższy czas uspokojona. Sprawy religijne[] Z uporem godnym lepszej sprawy Jakub dążył do unii religijnej Anglii i Szkocji. Utworzony w jej wyniku Kościół byłby oczywiście całkowicie podporządkowany królowi. Osiągnięciu porozumienia między anglikanami i prezbiterianami miała służyć dyskusja w Hampton Court w 1604 r., jednak 3 dni mów i wystąpień nie przyniosły rezultatów. Jakub podporządkował sobie biskupów, a za ich pośrednictwem synody. W 1612 r. zaakceptowano wprowadzony przez króla system episkopalny, który miał służyć zniszczeniu demokratycznego ducha szkockiego prezbiterianizmu, który, jak mawiał król, tak się zgadza z monarchią, jak Bóg z diabłem. Później Jakub zaczął wtrącać się w liturgię. W 1615 r. ogłosił pięć zmian w liturgii, które dotyczyły – przyjmowania komunii na klęczkach, w niektórych wypadkach udzielania komunii indywidualnie, w niektórych wypadkach urządzania chrztu w domu prywatnym, obchodzenia świąt kościelnych i bierzmowania przez biskupa w 8 roku życia. Projekt spotkał się z powszechnym oporem i dopiero w 1618 r. został przyjęty. Polityka ta, kontynuowana przez następcę Jakuba Karola I, doprowadziła w końcu do zjednoczenia się opozycji w obu królestwach, co w czasie wojny domowej skończy się tragicznie dla Domu Stuartów. Za panowania Jakuba wydano kolejne angielskie tłumaczenie Biblii, zwane „Biblią Króla Jakuba”, która wywierała wielki wpływ na wszystkie późniejsze anglojęzyczne tłumaczenia Biblii oraz na całą literaturę angielską. Jego relacje z katolikami po „spisku prochowym” były złe. Król popierał represje przeciw katolikom i zatwierdzał wyroki śmierci na czołowych angielskich katolików. Polityka zagraniczna[] Zagraniczna polityka króla Jakuba była dość niekonsekwentna i nie wzbudzała entuzjazmu wśród społeczeństwa, gdyż w pewnych okresach była dość prohiszpańska. Dość powiedzieć, że plany ślubu następcy tronu, księcia Karola z hiszpańską infantką, które były dość zaawansowane, spotkały się z jednoznacznym potępieniem Parlamentu. Karol i królewski faworyt książę Buckingham posłowali nawet do Madrytu, ale nie dało to rezultatu (od Karola wymagano przejścia na katolicyzm), co spowodowało, że po powrocie Buckingham zażądał wypowiedzenia wojny Hiszpanii. Z poparciem Parlamentu zawarto natomiast małżeństwo córki króla, Elżbiety (kandydatki do tronu podczas „spisku prochowego”) z przywódcą niemieckiej Unii Protestanckiej, Fryderykiem V, elektorem Palatynatu. Jednak podczas wojny trzydziestoletniej Jakub nie udzielił pomocy zięciowi, gdy ten został wyparty i z Czech i z Palatynatu, czym ściągnął na siebie krytykę Parlamentu. Był to wspomniany Parlament 1621 r. i ta krytyka przyczyniła się do jego rozwiązania. Zmianie uległy również przyjazne za Elżbiety I stosunki Anglii z Republiką Zjednoczonych Prowincji. Nasilająca się rywalizacja kolonialna między obydwoma państwami oraz konkurencja handlowa spowodowała wybuch wojny, która zakończyła się kompromisowym pokojem w 1619 r. Kolonizacja[] Plik: Plan osady Jamestown ok. 1608 Za panowania Jakuba rozpędu nabrała angielska kolonizacja. W 1607 r. w Wirginii założono osadę nazwaną na cześć króla Jamestown. Jednak zachłanność angielskich osadników, którzy zabrali się za poszukiwanie złota (którego zresztą nie znaleźli), zamiast zadbać o prowiant na przetrwanie zimy, a także choroby wynikające z niefortunnego usytuowania osady, przyczyniły się do tego, że Jamestown nie odegrało w procesie kolonizacyjnym roli, jaką mu przypisywano. Wielkie nadzieje wiązano również z kolonizacją kanadyjskiego wybrzeża, zwanego przez Francuzów Akadią. W 1621 r. sir William Alexander otrzymał królewski patent na kolonizację tych obszarów. Założono dwie osady, zamieszkane głównie przez Szkotów, ale niefortunna polityka osadników spowodowała, że tereny te wkrótce przeszły w ręce Francuzów i Szkoci musieli się wynieść. Pozostała po nich tylko nazwa niedoszłej kolonii – Nowa Szkocja. Trwalsze efekty przyniosła działalność innej grupy kolonistów, niezwiązanej z królem. Purytanie, którzy uciekli z Anglii, w 1620 r. wylądowali w Nowej Anglii zakładając osadę Plymouth. Osada przetrwała i, trochę na wyrost, stała się symbolem początku angielskiej kolonizacji Nowego Świata. Król prywatnie[] Wygląd i osobowość króla[] Elisabeth was King; now James is Queen, „Elżbieta była królem, Jakub jest królową” – tak określali króla jego przeciwnicy. Trzeba przyznać, że Jakub nie posiadał zbyt wielu walorów wzbudzających sympatię. Nie był zbyt urodziwy, postawą męską się nie odznaczał. O wygląd swój nie dbał, chodził zaniedbany, nie przejmował się elegancją w mówieniu, obficie się przy tym śliniąc. Drwiono więc z niego i wyszydzano, gdzie tylko można. Był przy tym zwolennikiem absolutyzmu, wzorem Ryszarda II domagał się uznania dla swoich boskich praw. Miał wysokie mniemanie o swojej godności monarszej (w tych czasach nie było to ewenementem), a także o swoich zdolnościach pisarskich. Pisał, jak to złośliwie mówiono, o wszystkim – od predestynacji do szkodliwości palenia tytoniu. Jakub pisał również książki o tematyce politycznej, w których przedstawiał swoje koncepcje władzy. Pierwszą z nich jest „Królewski dar” (Basilikon Doron) z 1599 r., rozprawa polityczna napisana dla pierworodnego syna Henryka Fryderyka. Pojawia się tam twierdzenie, że majestat królewski stanowi połączenie władzy duchownej i świeckiej. Jakub był mecenasem sztuki i literatury. Za jego panowania powstały uniwersytety w Edynburgu i Aberdeen. Pod jego mecenatem tworzył William Szekspir, który swojego „Makbeta” dedykował właśnie królowi Jakubowi. Relacje króla z żoną[] Opisane już zostały okoliczności ślubu Jakuba z Anną Duńską. Królowa regularnie rodziła dzieci, ale relacje między małżonkami były dość chłodne. Anna i Jakub byli „bliskimi przyjaciółmi”, ale większość czasu spędzali oddzielnie. Zresztą królowa wkrótce po przybyciu do Szkocji przeszła na katolicyzm. Jej liczne ekstrawagancje stopniowo oddalały od niej męża. W końcu para zaczęła żyć oddzielnie. Anna zamieszkała w Hampton Court, gdzie zmarła w 1619 r. Król i jego faworyci[] Plik: George Villiers, 1. książę Buckingham, faworyt króla Jakuba Przez całe swoje panowanie Jakub otaczał się męskimi faworytami. Zrodziło to podejrzenia, że król jest homoseksualistą. Dyskusje na ten temat ciągną się od XVII w. Zwolennicy tezy o homoseksualizmie króla powołują się na liczne cytaty określające stosunek Jakuba do jego faworytów, np. loved his favorites („kochał swych faworytów”) czy legs soon in their arms („spocząć wkrótce w ich ramionach”). Przeciwnicy twierdzą, że te cytaty zostały źle zinterpretowane i w czasach Jakuba znaczyły zupełnie co innego. Pierwszym faworytem Jakuba był jego krewniak, wspomniany już Esme Stewart, 1. książę Lennox. Po jego ucieczce do Francji o skłonnościach Jakuba do własnej płci było cicho, dopóki w 1607 r. nie poznał Roberta Carra. Według Tomasza Howarda, hrabiego Suffolk, król poznał Carra, kiedy ten złamał nogę na polowaniu i od razu się w nim zakochał. Ich domniemany związek trwał 8 lat, podczas których Carr był obsypywany zaszczytami i tytułami (min. 1. hrabia Somerset, Lord Wielki Szambelan, Lord Tajnej Pieczęci, Lord Strażnik Pięciu Portów i in.). W 1615 r. między królem i Carrem doszło do kłótni, po której nastąpiło zerwanie. Nowym faworytem i, jak chcą niektórzy, kochankiem króla został młody szlachcic z Leicestershire George Villiers. Król poznał go w 1614 r. Trwałą pozycję na dworze Villiers uzyskał po usunięciu Carra. Lista jego tytułów otrzymanych od Jakuba jest długa – zawiera księcia Buckingham, Lorda Wielkiego Admirała i Lorda Strażnika Pięciu Portów. Relacje króla i Villiersa musiały być bliskie, gdyż Jakub pisał do niego: I desire only to live in this world for your sake... („Pragnę żyć na tym świecie tylko przez wzgląd na ciebie...”). Śmierć i następstwo[] Pod koniec życia Jakub cierpiał na demencję i realna władza w Anglii przeszła w ręce Villiersa i księcia Karola. Król zmarł 27 marca 1625 r. w londyńskim Theobalds House na „ciężką gorączkę” spowodowaną prawdopodobnie niewydolnością nerek lub udarem mózgu. Jakub został pochowany w katedrze westminsterskiej w Henry VII Lady Chapel. Tron po Jakubie objął jego syn Karol, książę Walii, jako Karol I król Anglii i Szkocji. Rodzina[] 23 listopada 1589 r. w Starym Biskupim Pałacu w Oslo Jakub poślubił księżniczkę Annę (14 października 1574 – 4 marca 1619), córkę Fryderyka II, króla Danii, i Zofii, córki Ulryka III, księcia Mecklenburg-Schwerin. Jakub i Anna mieli razem czterech synów i cztery córki, byli to: Henryk Fryderyk (19 lutego 1594 – 6 listopada 1612), książę Walii nieznane z imienia dziecko (lipiec 1595) Elżbieta (19 sierpnia 1596 – 13 lutego 1662), żona Fryderyka V Wittelsbacha, palatyna reńskiego Małgorzata (24 grudnia 1598 – marzec 1600) Karol I (19 listopada 1600 – 30 stycznia 1649), król Anglii i Szkocji Robert (18 lutego – 27 maja 1602), książę Kintyre, markiz Wigton, hrabia Carrick i baron Annandale (od 2 maja) nieznany z imienia syn (maj 1603) Maria (8 kwietnia 1605 – 16 grudnia 1607) Zofia (22–28 czerwca 1606) Szablon:Familytree/start Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree Szablon:Familytree/end Bibliografia[] Szablon:Commonscat Szablon:Cytuj książkę Szablon:Cytuj książkę Szablon:Cytuj książkę Szablon:Cytuj książkę Szablon:Cytuj książkę Szablon:Książęta Rothesay Szablon:Władca Szablon:Władcy Szkocji Szablon:Władcy Anglii Szablon:Lordowie i królowie Irlandii Szablon:Kontrola autorytatywna
15 czerwca – władca angielski Jan bez Ziemi pod naciskiem możnych swego królestwa wydał przywilej znany pod nazwą Magna Charta Libertatum ( Wielka Karta Swobód ), która ograniczała władzę monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej i sądowej, określając jednocześnie uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas
Tyran, jedynowładca? Karol I Stuart to jedyny angielski monarcha obalony przez swoich poddanych. 30 stycznia 1649 roku Karol został ścięty. W Anglii rozpoczęła się rewolucja, która wyniosła do władzy Olivera Cromwella. Karol I Stuart urodził się 19 listopada 1600 roku w Szkocji. Był drugim synem króla Szkocji Jakuba VI i Anny Duńskiej. W młodości dużo chorował. Przez wiele lat obawiano się o jego życie i bardzo o niego dbano. Przez całe życie Karol miał lekko szkocki akcent, co spotykało się nie raz kpinami dworzan. Był niskiego wzrostu, dość nieśmiały i małomówny, choć jednocześnie bardzo uprzejmy i o nienagannych manierach. Uchodził za mecenasa sztuki, lubował się w polowaniach i interesował się hodowlą koni. Droga do tronu W roku 1603 zmarła bezpotomnie królowa Anglii Elżbieta I Tudor. Następcą tronu został król Szkocji Jakub VI (syn Marii I Stuart), który objął rządy w Anglii jako Jakub I. W 1612 umarł nagle następca tronu i brat małego Karola, książę Henryk Fryderyk. Tym samym Karol Stuart otrzymał tytuł księcia Walii i został oficjalnie uznany następcą swego ojca Jakuba jako król Anglii i Szkocji. Karol I Stuart został koronowany po śmierci swego ojca w marcu 1625 roku. Rządy sprawował, de facto, od około roku, gdyż jego ojciec poważnie chorował. Jeszcze przed koronacją Karol szukał odpowiedniej dla siebie kandydatki na żonę. Planował ożenić się z hiszpańską infantką, córką króla Hiszpanii, lecz mariaż nie doszedł do skutku, gdyż hiszpańska korona nalegała, aby przed ślubem Karol przeszedł na katolicyzm, na co ten nie chciał się zgodzić. Ostatecznie jego żoną została Henrietta Maria, siostra króla Francji Ludwika XIII. Ślub odbył się tuż po koronacji. Henrietta Maria była katoliczką, a więc na ślub z nią zgodę musiał wyrazić angielski parlament. Nie zgodzono się jednak na koronację Francuzki, która do końca życia pozostała „jedynie” Henriettą Marią Burbon. Spór o koronację Henrietty był pierwszym z wielu sporów, jakie miały miejsce pomiędzy królem a Izbą Gmin. Duży wpływ na króla miał jego przyjaciel (niektórzy twierdzili, że także kochanek, ale nie ma na to żadnych dowodów), George Villers, książę Buckingham, co nie podobało się parlamentowi. Za radą Buckinghama Karol I wypowiedział wojnę Hiszpanii, a także wsparł francuskich hugenotów w walkach z królem Francji. Wyprawy okazały się porażką dla Anglii. Aby sfinansować działania wojenne, król musiał narzucić specjalny podatek, a buntujących się możnych kazał aresztować. Pod koniec 1626 roku Izba Gmin próbowała oskarżyć Buckinghama o zdradę stanu, ale Karol I Stuart zapobiegł temu ogłaszając… rozwiązanie parlamentu. Ta decyzja wzburzyła całą Anglię. Karolowi zarzucono, że pragnie wprowadzić w kraju absolutyzm. Takie postępowanie było nie do pomyślenia od czasu podpisania Wielkiej Karty Swobód w roku 1215 przez króla Jana bez Ziemi. Jedenaście lat tyranii Po nieudanej ekspedycji do Francji, władza Karola została całkiem zdyskredytowana. Izba Gmin zebrała się ponownie i uchwaliła rezolucje potępiające bezprawne nakładanie podatków i więzienie bez wyroku. W czasie posiedzenia kolejnego parlamentu, w styczniu 1629 roku, Buckingham został zamordowany. W kolejnych latach Karol postanowił rządzić bez jego udziału. Okres ten w historiografii brytyjskiej określany jest jako „jedenaście lat tyranii”. Śmierć Buckinghama sprawiła paradoksalnie, że Karol w końcu osiągnął szczęście. Zaczął doceniać swoją żonę, zasięgał jej rady. Podpisał pokój z Hiszpanią i Francją. Uważał się za władcę odpowiedzialnego wyłącznie przed Bogiem – a nie ludem czy parlamentem. Choć jego metody sprawowania władzy nie były szczególnie popularne, to w latach 1630-1639 mieszkańcy Anglii cieszyli się – wbrew hasłom o tyranii – powszechnym dobrobytem. Wszystko skończyło się wraz z rozpoczęciem wojny przeciwko Szkocji. Choć Stuartowie wywodzili się ze Szkocji, to wraz z przybyciem do Londynu zaczęli zaniedbywać swe rodzime królestwo. Kiedy Karol w końcu sobie o Szkocji przypomniał, zapragnął zaprowadzić tam własne reformy drogą przymusu. W 1640 roku Szkoci rozpoczęli wojnę przeciwko królowi, którego zmusili ostatecznie do uznania prezbiterianizmu na terenie Szkocji. Królestwo się buntuje Nie był to jednak koniec problemów Karola. W 1641 roku wybuchł bunt w Irlandii. Król domagał się powołania armii, która stłumi powstanie. Parlament nie wydał zgodę na jej sformowanie. Argumentowano, że taka armia posłuży później królowi do rozprawienia się z przeciwnikami w Anglii. Sytuacja była coraz bardziej napięta. W końcu Karol Stuart nakazał aresztować kilku członków Izby Gmin. Sam opuścił Londyn 10 stycznia 1642 roku udając się do Yorku, gdzie gromadził ludzi i broń. Parlament przedstawił królowi ultimatum, który ten odrzucił. W sierpniu rozpoczęła się wojna domowa. Sporadyczne walki trwały w całym królestwie, jednak armia Karola wciąż znajdowała się w defensywie. Jego sytuacja jeszcze się pogorszyła, gdy do wojny po stronie parlamentu dołączyła Szkocja. Przeczuwając najgorsze, Karol wysłał swą żonę i syna (również Karola) do Francji. 14 czerwca 1645 roku armia dowodzona przez Olivera Cromwella pokonała siły królewskie pod Naseby. Karol Stuart uciekł do Oxfordu, lecz został tam otoczony. Król liczył jeszcze na porozumienie ze Szkotami. Opuścił potajemnie miasto udając się do ich obozu, został jednak wydany w ręce komisarzy parlamentarnych. Przez kolejne miesiące Karol Stuart był przetrzymywany w różnych miejscach. Próbował jeszcze negocjować z parlamentem i Szkotami, obiecując raz jednej, raz drugiej stronie różne przywileje. Karol, choć uwięziony, był właściwie wciąż bardzo pewny siebie i uważał, że wkrótce wyjdzie na wolność. Ostatnie dni Karola Stuarta W sierpniu 1648 roku ostatni ze zwolenników Karola został pokonany bitwie pod Preston. Wojna domowa zakończyła się. Armia królewska odwróciła się od Karola i zaczęła domagać się nawet postawienia króla przed sądem za zdradę jako „wielkiego autora naszych kłopotów” i przyczynę rozlewu krwi. 20 stycznia 1649 roku Karol faktycznie stanął przed specjalnie powołanym sądem w Westminster Hall. Król został oskarżony o zdradę stanu i „inne wysokie zbrodnie przeciwko królestwu Anglii”. Karol odmówił uznania legalności sądu i nie odniósł się do żadnych zarzutów, odpowiadając tylko, że opowiada się za „wolnością ludu Anglii”. Wyrok odczytano 27 stycznia. Król został skazany na karę śmierci poprzez ścięcie. Wyrok wykonano na rusztowaniu wzniesionym przed salą bankietową w Whitehall we wtorek rano 30 stycznia 1649 roku. Król szedł na śmierć wciąż twierdząc, że jest „ męczennikiem za lud”. Tydzień później został pochowany w Windsorze.Król Anglii Edward I w 1296 roku rozkazał zabrać Kamień Przeznaczenia ze Szkocji i wbudować go w nowy tron w Opactwie Westminsterskim w Londynie. Tron z kamieniem był wykorzystywany przy Karol I Stuart — Z Bożej łaski król Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary, etc — Król Anglii i Szkocji Okres od 27 marca 1625do 30 stycznia 1649 Poprzednik Jakub I Stuart Następca Karol II Stuart (de iure)Oliver Cromwell (de facto) Dane biograficzne Dynastia Stuartowie Data i miejsce urodzenia 19 listopada 1600 Dunfermline Data i miejsce śmierci 30 stycznia 1649 Londyn Ojciec Jakub I Stuart Matka Anna Duńska Żona Henrietta Maria Burbon Dzieci Karol II StuartMaria StuartJakub II StuartHenrietta Anna Stuart Odznaczenia Karol I Stuart (ur. 19 listopada 1600 w Dunfermline, Fife; zm. 30 stycznia 1649 w Londynie) – król Anglii i Szkocji w latach 1625-1649, syn Jakuba I Stuarta, króla Anglii i Szkocji (jako Jakub VI) oraz Anny, córki króla Danii Fryderyka II. Karol był jedynym brytyjskim władcą, który został obalony przez poddanych i ścięty. Droga do tronu[edytuj | edytuj kod] Książę Yorku[edytuj | edytuj kod] Drugi syn króla Szkocji przyszedł na świat w szkockiej rezydencji Dunfermline, w Fife w 1600 r. Karol był słabo rozwiniętym dzieckiem. Do trzeciego roku życia nie potrafił chodzić i mówić. W 1603 r., gdy zmarła królowa Anglii Elżbieta I, ojciec Karola został nowym królem Anglii. Kiedy Jakub wyruszył na południe, towarzyszyła mu większość rodziny. W Szkocji, pod opieką pielęgniarek, pozostał tylko Karol, gdyż obawiano się, że podróż będzie zbyt niebezpieczna dla chorowitego królewicza. Do Anglii Karol wyruszył w lipcu 1604 r. Znajdował się pod opieką pielęgniarki Alletty Carey, z pochodzenia Holenderki, która uczyła go chodzić i mówić. Nalegała również, aby Karol nosił buty z hiszpańskiej skóry, wzmacniane mosiądzem, po to, by wzmacniały słabe kostki księcia. Karol był bardzo niskim dzieckiem, nawet jako dorosły człowiek mierzył tylko 5 stóp i 4 cale (162 cm). Był więc najniższym królem w historii Anglii. Jeszcze w 1603 r. Karol otrzymał tytuł księcia Albany, tradycyjny tytuł przysługujący młodszemu synowi szkockiego monarchy. W 1605 r. otrzymał jego angielski odpowiednik i został księciem Yorku. Przez następne lata pozostawał w cieniu starszego brata Henryka Fryderyka, księcia Walii, powszechnie uwielbianego następcy tronu, z którym wiązano wielkie nadzieje. W 1612 r. Henryk Fryderyk umarł nagle na dur brzuszny. Tym samym następcą tronu został 12–letni książę Yorku i Albany. Jego status został oficjalnie potwierdzony w listopadzie 1616 r., kiedy nadano mu tradycyjne tytuły następcy tronu – księcia Walii i hrabiego Chester. Książę Walii[edytuj | edytuj kod] Faworyt Karola – George Villers, książę Buckingham Młody książę Walii szybko znalazł się pod wpływem faworyta ojca George’a Villiersa, 1. księcia Buckingham. Stosunki między Karolem i Buckinghamem były tak bardzo zażyłe, że pojawiły się plotki o ich homoseksualnym romansie, nie ma jednak żadnych dowodów na potwierdzenie tej tezy. W 1623 Karol wraz z Buckinghamem udali się do Hiszpanii, gdzie miały odbyć się negocjacje w sprawie małżeństwa księcia Walii z hiszpańską infantką – Marią Anną. Negocjacje zakończyły się fiaskiem, gdyż od Karola wymagano przejścia na katolicyzm, na co ten nie chciał się zgodzić. Po powrocie do Anglii Buckingham zażądał od króla Jakuba wypowiedzenia wojny Hiszpanii, ten jednak odmówił. Wracając do Anglii, Karol przejeżdżał przez Paryż, gdzie poznał Henriettę Marię, siostrę króla Ludwika XIII. Wobec fiaska planów hiszpańskiego mariażu, Jakub przekonał Parlament, aby wyraził zgodę na małżeństwo Karola z francuską księżniczką. Z ociąganiem Parlament tę zgodę wydał. Problemy z tą instytucją trwały przez całe panowanie Jakuba I, przeciągając się także na rządy jego syna i doprowadzając do wojny domowej. Król Anglii[edytuj | edytuj kod] Początek rządów[edytuj | edytuj kod] Henrietta Maria Burbon, żona Karola I Karol objął tron od razu po śmierci ojca, aczkolwiek realną władzę sprawował już od roku, gdyż stary król Jakub zapadł na demencję. Karol, podobnie jak ojciec, nie potrafił znaleźć wspólnego języka z Parlamentem, zwłaszcza ze zdominowaną przez purytanów Izbą Gmin. Do pierwszego konfliktu doszło już w maju 1625 r., kiedy Izba Gmin odmówiła zgody na małżeństwo króla z Henriettą Marią. Francuska księżniczka była katoliczką i Anglicy obawiali się, że przy jej pomocy król zechce podjąć próbę rekatolizacji Anglii. Karolowi ostatecznie udało się uzyskać zgodę na ślub, ale jego żona nigdy nie została koronowana. Sam Karol koronowany został w katedrze westminsterskiej 2 lutego 1625 r. Początek panowania upłynął pod znakiem wojen toczonych przez Buckinghama. W 1626 r. książę zorganizował rajd na Kadyks (Karol I nie poszedł w ślady ojca i wypowiedział wojnę Hiszpanii), bez wielkich sukcesów. Potem zdecydował się wesprzeć francuskich hugenotów, obleganych w La Rochelle, co rozpoczęło ponowny spór z Parlamentem. W 1625 r. Izba Gmin ostro wypowiadała się przeciw hugenotom. Rok później napięcie sięgnęło zenitu – padły żądania dymisji faworyta i postawienia go przed sądem. Sformułowano nawet petycję na piśmie. Król wziął wszystko na siebie, orzekł, że Buckingham działał na jego rozkazy, a następnie aresztował aktywniejszych opozycjonistów i rozwiązał Parlament. W 1627 r. ruszyła wyprawa na La Rochelle, która zakończyła się porażką. Król kontra Parlament[edytuj | edytuj kod] Rozwiązanie Parlamentu pogłębiło rozdźwięk między królem a społeczeństwem. Większość Anglików uznała to za przejaw bezprawia i tendencji absolutystycznych. Karol przejął rzeczywiście po ojcu wysokie mniemanie o władzy monarszej, tendencje do absolutyzmu i chęć podporządkowania sobie Kościoła anglikańskiego, nie mówiąc już o bezgranicznym zaufaniu do Buckinghama. Pierwsze lata samodzielnych rządów Karola charakteryzowały się nakładaniem ogromnych podatków i niezbyt łagodnymi metodami ich ściągania. Na ponowne zwołanie Parlamentu czekano do 1628 r. Kiedy się zebrał, wszystko zaczęło się jednak od początku. Głównym owocem prac Parlamentu było uchwalenie przez obie Izby Petycji Praw. Stwierdzała ona, że nie można nakładać podatków bez zgody Parlamentu ani więzić nikogo bez motywacji prawnej. Król, na początku obrad jak zawsze wyniośle traktujący pomysły opozycji, bez wahania podpisał Petycję, co spotkało się z entuzjazmem deputowanych, którzy bez sprzeciwu uchwalili zażądane przez króla dość wysokie podatki na odsiecz dla La Rochelle. Wpływ na decyzję króla o przyjęciu Petycji wywarła głównie obawa o los Buckinghama, powszechnie nienawidzonego w Izbie Gmin. Wkrótce lęk o los faworyta stracił rację bytu – 23 sierpnia 1628 r., podczas organizowania odsieczy dla hugenotów, książę został zasztyletowany przez oficera marynarki, Johna Feltona, fanatycznego purytanina. Ekspedycja wyruszyła niezależnie od losu księcia, ale nie przyniosła sukcesów – w październiku 1628 r. La Rochelle skapitulowało, a Anglia zawarła pokój z Francją (1629 r.). Obrady Parlamentu trwały nadal, ale ponownie rozwierała się przepaść między nim a królem. Na czoło parlamentarnej opozycji wysunął się wiceadmirał John Eliot, główny pomysłodawca Petycji Praw i paru uchwał potępiających działania rządu. Po rozwiązaniu Parlamentu 10 marca 1629 r. został aresztowany i do śmierci w 1632 r. przebywał w więzieniu. Rolę przywódców opozycji przejęli John Hampden i John Pym. Inny opozycjonista, Thomas Wentworth, przez większość obrad rzucający gromy na absolutyzm, nagle w 1628 r. przeszedł do obozu królewskiego, zyskując tytuł lorda Strafford (w 1639 r. podniesiony do rangi hrabiego). Strafford stał się gorliwym poplecznikiem Karola i kierował aparatem represji podczas okresu 11-letniej tyranii. 11-letnia tyrania[edytuj | edytuj kod] Rządy bez Parlamentu[edytuj | edytuj kod] Po rozwiązaniu Parlamentu rozpoczął się długi okres rządów osobistych Karola I, trwający w latach 1629–1640, stąd nazywany często 11-letnią tyranią. Król znalazł również nowego faworyta – w miejsce Buckinghama został nim lord Strafford, w latach 1633–1639 namiestnik Irlandii. Owe 11-lecie było bardzo ciężkie dla purytanów, poddawanych szykanom i prześladowaniom. Nakładano ogromne podatki i bezwzględnie je ściągano. Za jakikolwiek opór wobec władzy karano więzieniem, karami pieniężnymi, piętnowaniem lub kaleczeniem pod pręgierzem. Aparatem represji kierował Strafford, człowiek uparty i bezwzględny, który za główne narzędzia polityki uznawał gwałt i przemoc. Sekundował mu w tym William Laud, biskup Londynu, od 1633 roku arcybiskup Canterbury. Na tych dwojgu ludzi opierała się cała władza Karola I. Opozycja wydawała pamflety i pisma polityczne, w których atakowano władzę, zaś ta odpowiadała represjami. W 1632 r. na przykład William Prynne opublikował swoje dzieło, w którym udowadniał, że wszelkie sztuki teatralne są sprzeczne z prawem bożym. Niedługo później królowa Henrietta wystąpiła w pewnej sztuce mało znanego autora (Williama Montagu, tytuł sztuki brzmiał Raj pastuszka – Shepherd's Paradise). Przypomniano sobie o książce Prynne'a, autora aresztowano i skazano na więzienie, karę pieniężną i obcięcie uszu. Wyrok wykonano co do słowa. Na potrzeby wiecznie pustego skarbu wymyślano coraz to nowe podatki. Odgrzebano nawet zapomniany podatek okrętowy (ship money), jeszcze z czasów Plantagenetów, co jeszcze bardziej wzburzyło Anglików. Społeczeństwo buntowało się przeciw nowym podatkom, coraz częściej odmawiano ich płacenia. Sytuacja w państwie stawała się coraz bardziej napięta. Nastroje społeczne groziły wybuchem. Wkrótce sytuacja pogorszyła się za sprawą religijnej polityki Karola I. Próby reform religijnych[edytuj | edytuj kod] Po swoim ojcu Karol odziedziczył chęć dalszych reform religijnych, mających połączyć ze sobą Kościoły Anglii i Szkocji i poddać je kontroli monarchy. Projekt miał jednak gorących przeciwników. Sprzeciwiali mu się zarówno prezbiterianie w Szkocji, jak i purytanie w Anglii. Przeprowadzenie zmian w Kościele król powierzył arcybiskupowi Canterbury, Williamowi Laudowi. Ten rozpoczął od zmian w liturgii, upodabniając ją coraz bardziej do liturgii Kościoła katolickiego (zmiany te spodobały się zresztą papieżowi Urbanowi VIII, który zastanawiał się, czy nie nadać Laudowi godności kardynalskiej). Na Wyspach reformy nie zostały dobrze przyjęte. Zmiany liturgiczne w połączeniu z wprowadzonym jeszcze przez Jakuba I systemem episkopalnym spotkały się z wrogą reakcją, zwłaszcza w Szkocji. Dlatego w 1637 roku, kiedy po wprowadzeniu reform w Kościele anglikańskim Laud zabrał się za wdrażanie ich w Kościele szkockim, spotkał się ze zdecydowanym oporem szkockich prezbiterian. Fiaskiem skończyła się próba wprowadzenia w Szkocji Modlitewnika Powszechnego. W roku 1638 doszło do pierwszych poważnych konfliktów, kiedy Szkoci obalili system episkopalny i przywrócili demokratyczny system sprawowania władzy w swoim Kościele. Uparte obstawanie Karola przy niepopularnych zmianach doprowadziło w końcu do wybuchu powstania. Wojny biskupów[edytuj | edytuj kod] Karol I na portrecie van Dycka z lat 1635-1636 Bunt w Szkocji zaskoczył Karola. Anglia nie posiadała licznej armii i była kompletnie nieprzygotowana do wojny. Powstanie szybko się rozprzestrzeniało. Na początku 1638 roku Szkoci przyjęli akt „Przymierza Narodowego” (National Covenant), w którym ślubowali przeciwstawiać się naciskom Kościoła Anglikańskiego i bronić własnej religii. Zobowiązywali się również do walki z królewskim absolutyzmem. Król na początku nie zamierzał ustąpić, ale kiedy wysłane w celu stłumienia powstania wojska angielskie zostały bez trudu odparte przez Szkotów, zgodził się na pokój, gwarantujący Szkotom amnestię i umacniający pozycję szkockiego Parlamentu (była to tzw. „pacyfikacja w Berwick” w 1639 r.). "Pacyfikacja w Berwick” pozostała tylko na papierze. Nieprzestrzeganie jej przez króla wywołało w 1640 roku kolejną wojnę biskupią. Tym razem do ofensywy przeszli Szkoci, notujący spore sukcesy, zwłaszcza że większość społeczeństwa angielskiego popierała ich działania. Do opanowania sytuacji potrzeba było sporo pieniędzy, a do ich uzyskania potrzebna była zgoda Parlamentu. Do takiego rozwiązania przekonywał króla nawet hrabia Strafford. Król uległ namowom i w 1640 roku, po 11 latach przerwy, ponownie zwołano Parlament. Droga do rewolucji[edytuj | edytuj kod] Krótki Parlament[edytuj | edytuj kod] Nowy Parlament zebrał się w kwietniu 1640 roku. Przewagę w Izbie Gmin uzyskali purytanie z Pymem i Hampdenem na czele. Wśród deputowanych znalazł się również przedstawiciel drobnej szlachty Oliver Cromwell. Jak było do przewidzenia, zdominowany przez purytanów Parlament nie wyraził zgody na nowe podatki, co więcej, zażądał postawienia przed sądem czołowych królewskich ministrów za nadużycia finansowe i represje. Król w maju odpowiedział na to rozwiązaniem Parlamentu. Jego obrady trwały dokładnie jeden miesiąc i Parlament ten przeszedł do historii jako Krótki Parlament. Niedługo później zgromadzenie biskupów pod presją Lauda uchwaliło 17 kanonów o nieograniczonej i uświęconej przez Boga władzy królewskiej i o Kościele Episkopalnym jako jedynej prawdziwej instytucji religijnej. Było to jednak zwycięstwo tylko na papierze i wywołało falę zwróconych przeciwko Laudowi groźnych demonstracji w Londynie. Szkoci tymczasem kontynuowali ofensywę, chcąc ułożenia spraw spornych w pertraktacjach z angielskim Parlamentem. Król musiał się ugiąć. W listopadzie zwołano kolejny Parlament. Długi Parlament[edytuj | edytuj kod] Zebranie się kolejnego Parlamentu uważa się często za początek rewolucji angielskiej, chociaż do początku działań wojennych i ostatecznego zerwania między królem a Parlamentem doszło dopiero w roku 1642. Nowy Parlament obradował aż do 1653 roku, słusznie więc nosi w historiografii nazwę Długiego Parlamentu. Ton obradom nadawała − zdominowana przez purytanów − Izba Gmin, pod przewodnictwem Johna Pyma. Dwór miał przewagę jedynie w Izbie Lordów, która mimo szumnego tytułu nie znaczyła wiele. W Izbie Gmin od początku doszła do głosu opozycja. Zewsząd atakowano dwór, jego politykę ekonomiczną i religijną. Nie napotkawszy zbyt stanowczego oporu dla swych pomysłów, Izba Gmin zdecydowała się rozprawić ze szczególnie znienawidzonymi stronnikami króla. Aby uniknąć trudności, Izba wymogła na królu rezygnację z jego prawa do rozwiązania Parlamentu. Od tej pory mieli o tym decydować sami deputowani. Na pierwszy ogień poszedł hrabia Strafford. Karol zdecydował się go poświęcić, podobno sam Strafford go do tego przekonywał. Hrabia został ścięty w 1641 roku. Następny był arcybiskup Laud. Czekał go podobny los, aczkolwiek spędził jeszcze 4 lata w więzieniu, nim w 1645 roku dał głowę pod topór. Główne działania Parlamentu przypadły na przełom lat 1641/1642. Rozwiązano między innymi Izbę Gwiaździstą, organ królewskiego sądownictwa, i wystosowano tzw. Wielką Remonstrację, czyli zarzuty pod adresem rządu, łącznie z postulatami: reformy Kościoła, zatwierdzania doradców królewskich przez Parlament, usunięcia biskupów z Izby Lordów. Remonstracja liczyła łącznie 207 punktów. W tym momencie król zdecydował się na działanie przy użyciu siły, jednak próba aresztowania czołowych opozycjonistów zakończyła się fiaskiem. Król, stwierdziwszy, że w Londynie nie poradzi sobie z przeciwnikami, opuścił stolicę i udał się na północ kraju, gdzie jego zwolennicy byli w przewadze. 22 sierpnia 1642 roku w pałacu w Nottingham Karol podniósł królewski sztandar przeciw Parlamentowi i jego stronnikom. Rozpoczęła się wojna domowa. Wojna domowa[edytuj | edytuj kod] Karol umieścił swój dwór w Oksfordzie, który na parę lat stał się nieformalną stolicą rojalistycznej Anglii. Król mógł liczyć na starą szlachtę i własne siły zbrojne, nieliczne, ale dobrze wyszkolone. Poparły go również Irlandia i Szkocja, z którą w 1641 r. zawarto rozejm. Król roztoczył swoją kontrolę nad północną i zachodnią Anglią. Pozostała część wyspy znajdowała się w rękach Parlamentu, który popierali purytanie, prezbiterianie, drobna szlachta i mieszczaństwo. Karol I na okładce Eikon Basilike, wydanej przez Williama Marshalla w 1649 r. Pierwszą bitwę tej wojny stoczono 25 października 1642 roku pod Edgehill. Bitwa była nierozstrzygnięta, ale przewagę uzyskali zwolennicy króla, popularnie zwani „kawalerami” (zwolenników Parlamentu zwano „okrągłogłowymi”). Mimo pewnych sukcesów i podziałów wśród „okrągłogłowych” nie udało się zdobyć Londynu, a tylko tak można było zakończyć wojnę. W 1643 roku z szeregów przeciwników króla ubył John Hampden, który zginął w jednej z potyczek. Niedługo później zmarł Pym. Na czoło stronników Parlamentu zaczął się wysuwać Oliver Cromwell. Przełom nastąpił w 1644 roku, kiedy wojska Parlamentu pokonały rojalistów na Marston Moor (2 lipca) i pod Newbury (27 października). Główną rolę w zwycięstwie odegrali wyszkoleni przez Cromwella tzw. ironsides („żelaznobocy”). Pod wpływem sukcesów Parlament przeprowadził reformę armii, według wzorców wypracowanych przez Cromwella. Dowództwo tzw. „Armii Nowego Wzoru” (New Model Army) objęli Cromwell i sir Thomas Fairfax. Do rozstrzygnięcia doszło 14 czerwca 1645 roku pod Naseby w Leicestershire. Armia królewska została rozbita przez siły Parlamentu. Karol cofnął się do Oksfordu. Oblężenie stolicy rojalistów trwało do czerwca roku następnego i zakończyło się jej kapitulacją. Dwa miesiące wcześniej Karol uciekł z twierdzy i udał się do Szkocji. Początkowo wydawało się, że król uzyska pomoc i wsparcie Szkotów, jednak kiedy angielski Parlament zażądał wydania króla i dołączył do tego obietnicę zapłacenia zaległego żołdu (a była to spora kwota), Szkoci bez wahania wydali króla angielskim komisarzom (czerwiec 1647). Ostatnie lata[edytuj | edytuj kod] Niewola[edytuj | edytuj kod] Karol został osadzony w Holdenby House w Northamptonshire. Później został przeniesiony do Newmarket w imieniu Armii Nowego Wzoru. W tym czasie między Armią a Parlamentem rosło napięcie (Armia domagała się radykalnych posunięć, natomiast Parlament był im przeciwny). Karol był później przenoszony do Outlands i Hampton Court. Ostatecznie znalazł się na wyspie Wight, gdzie cieszył się względną wolnością, mogąc nawet kontaktować się ze swoimi zwolennikami w Szkocji. Wiosną 1648 roku ponownie wszczęto działania wojenne. Za królem opowiedziały się hrabstwa północne oraz Szkoci, którzy wkroczyli do Anglii. Drogę zastąpił im Cromwell. W sierpniu pod Preston zadał wojskom szkockim ciężką klęskę, która była ostatecznym ciosem dla sprawy rojalistów. Skończyła się też względna wolność Karola. Jego los był przesądzony. Proces[edytuj | edytuj kod] O losie Karola zdecydował konflikt między Armią i Parlamentem. Ten ostatni nie chciał zniesienia monarchii, zadowalało go jedynie ograniczenie uprawnień monarszych i pozbawienie króla wpływu na sprawy religijne. Armia natomiast, składająca się głównie z radykalnych i bezkompromisowych independentów (odłam purytanów), chciała całkowitego zniesienia monarchii i przeprowadzenia reform społecznych. Popierał ich Cromwell. 6 grudnia 1648 r. na jego rozkaz wojsko otoczyło Parlament i aresztowało większość posłów, którą stanowili prezbiterianie. Nowy Parlament, zwany „Parlamentem Kadłubowym” powołał 150-osobową komisję pod przewodnictwem Johna Bradshawa z Cromwellem i Fairfaxem w składzie (ten ostatni jednak zrezygnował), która miała osądzić Karola. Proces rozpoczął się 20 stycznia 1649 roku. Król odmówił uczestniczenia w nim twierdząc, iż Parlament nie ma prawa sądzić monarchy. Liczył, że jego autorytet powstrzyma członków komisji przed radykalnymi działaniami. Przeliczył się. Komisja uznała, że żaden człowiek nie znajduje się ponad prawem. Trzy razy wzywano króla, aby stawił się przed sądem, ale Karol za każdym razem odmawiał. W końcu, 27 stycznia 1649 roku król został skazany na śmierć, a dwa dni później 59 członków komisji złożyło swoje podpisy pod wyrokiem skazującym na śmierć tyrana, zdrajcę i wroga ludu, Karola Stuarta. Egzekucja[edytuj | edytuj kod] Zaraz po wydaniu wyroku Karol został przeniesiony z St. James’s Palace do Whitehall. Egzekucja miała odbyć się nazajutrz, naprzeciwko Banqueting House. Nie wiadomo, kto został wyznaczony do przeprowadzenia egzekucji. Najczęściej wymienia się londyńskiego kata Richarda Brandona, pewnego Irlandczyka nazwiskiem Gunning, dwóch ludzi o nazwiskach Dayborne i Bickerstaffe (oskarżeni w 1661 roku, lecz zarzuty wycofano), rewolucyjnego dziennikarza Henry’ego Walkera, jego brata Williama, lub Williama Hewletta, który w dniu egzekucji dowodził strażą. Dzień egzekucji był pochmurny i chłodny. Król założył dwie koszule (Jeśli będę drżał, moi wrogowie powiedzą, że to ze strachu. Chcę uniknąć takich zarzutów – miał powiedzieć). W drodze na szafot towarzyszył mu jego przyjaciel, biskup Juxton. Karol do końca był przekonany o słuszności swojej sprawy. Na szafocie zdjął płaszcz i wstęgę Orderu Podwiązki (z medalionem przedstawiającym św. Jerzego walczącego ze smokiem) i przekazał je Juxtonowi. Do niego też skierował swoje ostatnie słowo: Remember (Pamiętaj). Kat odciął głowę króla jednym ciosem. Po egzekucji na szafot wszedł Cromwell. Przyjrzał się zwłokom króla i rzekł: Było to dobrze zbudowane ciało, które mogło długo żyć.... Post mortem[edytuj | edytuj kod] Karol został pochowany w prywatnej ceremonii 7 lutego w St George’s Chapel w Windsorze. Jego syn, Karol II, planował budowę mauzoleum ku czci ojca, ale nic nie wyszło z tych planów. W 1649 roku Anglia została ogłoszona republiką. 4 lata po ścięciu króla rozwiązał się Długi Parlament. Cromwell przyjął tytuł lorda protektora i osobiście rządził Anglią do swojej śmierci w 1658 roku. Dwa lata później Parlament przywrócił monarchię i tron dynastii Stuartów. Królowie musieli jednak pożegnać się z marzeniami o absolutyzmie. Anglia stała się monarchią parlamentarną. Wiele osób zastanawiało się, jaki sens miało słowo Remember, wypowiedziane do Juxtona. Zapytany o to biskup odrzekł, że poprzedniego dnia król prosił go, aby w jego imieniu nakazał synowi (Karolowi II), żeby, jeśli kiedyś wstąpi na tron – nie szukał zemsty na mordercach ojca. To właśnie przypomniał mu Karol przed śmiercią. Po śmierci Karola szybko wybaczono mu winy i nieudolne rządy[potrzebny przypis]. Wiele osób zaczęło go czcić jako męczennika. Karol I Stuart jest wspominany przez Kościół Anglii jako król i męczennik, a data jego śmierci (30 stycznia) jest umieszczona w kalendarzu liturgicznym tego kościoła[1]. Wywód przodków[edytuj | edytuj kod] 4. Henryk Stuart, lord Darnley 2. Jakub I Stuart 5. Maria I Stuart 1. Karol I 6. Fryderyk II Oldenburg 3. Anna Duńska 7. Zofia meklemburska Rodzina[edytuj | edytuj kod] 13 czerwca 1625 r. w St Augustine's Church w Canterbury Karol poślubił Henriettę Marię Burbon (25 listopada 1609 – 10 września 1669), córkę Henryka IV, króla Francji, i Marii Medycejskiej, córki Franciszka I Medyceusza, wielkiego księcia Toskanii (ślub per procura odbył się 11 maja 1625 r.). Karol i Henrietta mieli razem czterech synów i pięć córek: Karol Jakub (13 marca 1629), książę Kornwalii Karol II (29 maja 1630 – 6 lutego 1685), król Anglii i Szkocji Maria (4 listopada 1631 – 24 grudnia 1660), Princess Royal, żona Wilhelma II Orańskiego, stadhoudera Niderlandów i księcia Oranii Jakub II (14 października 1633 – 16 września 1701), król Anglii i Szkocji, pierwszy jakobicki pretendent do tronu wspomnianych królestw Elżbieta (29 grudnia 1635 – 8 września 1650) Anna (17 marca 1637 – 8 grudnia 1640) Katarzyna (29 stycznia 1639), urodziła się martwa Henryk (8 lipca 1640 – 18 września 1660), książę Gloucester Henrietta Anna (16 czerwca 1644 – 30 czerwca 1670), żona Filipa I Burbona, księcia Orleanu Przypisy[edytuj | edytuj kod] ↑ Holy Days (ang.). The Church of England. [dostęp 2014-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-18)]. Bibliografia[edytuj | edytuj kod] Bazylow Historia powszechna 1492-1648 Bricard Leksykon śmierci wielkich ludzi Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain. John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN 978-1-4351-1835-5. Robertson The Tyrannicide Brief: The Man Who Sent Charles I to the Scaffold Williamson The Kings and Queens of England Wójcik Historia powszechna. Wiek XVI i XVII Poprzedniknowa kreacja Książę Albany1603–1625 Następcapowrót do domeny królewskiej pdeKsiążęta Yorku 1 kreacji (parostwo Anglii) Edmund Langley, 1. książę Yorku (1384–1402) Edward Norwich, 2. książę Yorku (1402–1415) Ryszard Plantagenet, 3. książę Yorku (1425–1460) Edward, 4. książę Yorku (1460–1461) Książęta Yorku 2 kreacji (parostwo Anglii) Ryszard Shrewsbury, 1. książę Yorku (1474–1483) Książęta Yorku 3 kreacji (parostwo Anglii) Henryk Tudor, 1. książę Yorku (1494–1509) Książęta Yorku 4 kreacji (parostwo Anglii) Karol Stuart, 1. książę Yorku (1605–1625) Książęta Yorku 5 kreacji (parostwo Anglii) Jakub Stuart, 1. książę Yorku (1644–1685) Książęta Yorku i Albany 1 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Ernest August Brunszwicki, książę Yorku i Albany (1716–1728) Książęta Yorku i Albany 2 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Edward August Hanowerski, książę Yorku i Albany (1760–1767) Książęta Yorku i Albany 3 kreacji (parostwo Wielkiej Brytanii) Fryderyk August Hanowerski, książę Yorku i Albany (1784–1827) Książęta Yorku 6 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Jerzy Fryderyk Ernest Albert Koburg, 1. książę Yorku (1892–1910) Książęta Yorku 7 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Albert Fryderyk Artur Jerzy Windsor, 1. książę Yorku (1920–1936) Książęta Yorku 8 kreacji (parostwo Zjednoczonego Królestwa) Andrzej Albert Chrystian Edward Mountbatten-Windsor, 1. książę Yorku (od 1986) pde pdeNiezależni książęta Walii Llywelyn ab Iorwerth (1218–1240) Dafyff ab Llywelyn (1240–1246) Llywelyn ab Gruffydd (1246–1282) Dafydd III ab Gruffydd (1282–1283) Madoc ap Llywelyn (1294–1295) Owain III Lawgoch (1372–1378) Owain IV Glyndwr (1400–1415) Książęta Waliijako następcy tronu Anglii Edward (1301–1307) Edward (Czarny Książę) (1343–1376) Ryszard (1376–1377) Henryk Monmouth (1399–1413) Edward Westminster (1453–1471) Edward York (1470–1483) Edward Middleham (1483–1484) Artur Tudor (1486–1502) Henryk Tudor (1502–1509) Edward Tudor (1537–1547) Henryk Fryderyk Stuart (1610–1612) Karol Stuart (1616–1625) Karol Stuart (1630–1649) Jakub Franciszek Edward Stuart (1688–1689) Jerzy August (1714–1727) Fryderyk Ludwik (1727–1751) Jerzy (1751–1760) Jerzy (1762–1820) Albert Edward (1841–1901) Jerzy (1901–1910) Edward (1910–1936) Karol (od 1958) pde pde Kontrola autorytatywna (osoba):ISNI: 0000 0001 2320 9622VIAF: 67750325ULAN: 500272099LCCN: n79132433GND: 118720856LIBRIS: wt79b6wf1qldh72BnF: 13006763vSUDOC: 027668452SBN: CFIV096846NLA: 36328484NKC: jn20000700854DBNL: kare002BNE: XX878112NTA: 069905673BIBSYS: 90682397Open Library: OL146259A, OL5660280A, OL5660250APLWABN: 9810637189705606NUKAT: n97088083OBIN: 5143J9U: 987007259761005171CANTIC: a11273422LNB: 000185363ΕΒΕ: 154305LIH: LNB:V*28609;=BLRISM: pe457135WorldCat: lccn-n79132433Encyklopedia internetowa: PWN: 3920613 Britannica: biography/Charles-I-king-of-Great-Britain-and-Ireland Treccani: carlo-i-re-d-inghilterra Universalis: charles-ier-1600-1649-roi-d-angleterre-1625-1649 БРЭ: 2047268 Store norske leksikon: Visuotinė lietuvių enciklopedija: karolis-i Catalana: 0015052Królestwo Anglii Wschodniej. Królestwo Anglii Wschodniej (także Królestwo Wschodnich Anglów, ang. Kingdom of East Anglia, Kingdom of the East Angles; staroang. Ēast Engla rīce; łac. Regnum Orientalium Anglorum) – założone około roku 520 przez przybyłych z Szlezwiku Anglów, było jednym z królestw heptarchii anglosaskiej.
Jakub II Stuart - ang. James II (ur. 14 października 1633, zm. 16 września 1701) – od 1685 król Anglii oraz król Szkocji jako Jakub VII ( Seumas VII). Młodszy syn Karola I i Henrietty Marii Burbon, córki Henryka IV, króla Francji, brat i następca Karola II, ostatni katolicki król Anglii i ostatni król, który rządził w sposób absolutny. Książę Yorku Wraz z urodzeniem otrzymał tytuł księcia Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii. 24 listopada 1633 r. został ochrzczony w obrządku anglikańskim przez Williama Lauda, arcybiskupa Canterbury. Jego rodzicami chrzestnymi byli: Elżbieta Stuart, "zimowa królowa" Czech, jej syn Karol Ludwik Wittelsbach, elektor-palatyn Renu, i Fryderyk Henryk Orański. 20 kwietnia 1642 r. został kawalerem Orderu Podwiązki. 27 stycznia 1644 r. otrzymał tytuł księcia Yorku. Podczas angielskiej wojny domowej przebywał w Oksfordzie. Po upadku miasta w 1646 r. został pojmany przez siły Parlamentu i umieszczony w St. James`s Palace. W 1648 r. udało mu się uciec i udał się na dwór swojego szwagra, Wilhelma II Orańskiego, do Hagi. W 1649 r. jego ojciec został ścięty i jego starszy brat został okrzyknięty królem Karolem II. Udał się do Szkocji, gdzie został koronowany i próbował najechać na Anglię, ale poniósł klęskę pod Worcester i musiał uciekać do Francji. Tam towarzyszył mu Jakub, który w 1652 r. rozpoczął służbę w armii francuskiej i odbył 4 kampanie pod wicehrabią de Turenne. W 1656 r. wstąpił do armii hiszpańskiej pod wodzą księcia Kondeusza. Brał udział w bitwie z oddziałami Olivera Cromwella pod Dunes 3 czerwca 1658 r., gdzie prowadził dwie nieskuteczne szarże przeciwko cromwellowskiej piechocie. Od 1649 r. był członkiem Tajnej Rady. 10 maja 1659 r. otrzymał tytuł hrabiego Ulsteru. 31 grudnia 1660 r. król Francji Ludwik XIV nadał mu francuski tytuł parowski księcia Normandii. W 1660 r. Karol II odzyskał tron Anglii. 25 maja Jakub towarzyszył mu podczas wjazdu do Londynu. W 1660 r. otrzymał tytuł księcia Albany oraz urzędy Lorda Wielkiego Admirała i Lorda Strażnika Pięciu Portów. Jako że Karol II nie miał dzieci, Jakub był uznawany za następcę tronu. Jako Lord Wielki Admirał dowodził Royal Navy podczas II (1665-1667) i III wojny angielsko-holenderskiej (1672-1674). Kiedy w 1664 r. zdobyto holenderską kolonię w Ameryce Północnej, jej główne miasto, Nowy Amsterdam, przemianowano na cześć Jakuba na Nowy Jork. Położony 150 mil dalej nad rzeką Hudson Fort Orange został przemianowany na Albany. Jakub był również Przewodniczącym Królewskiej Kompanii Afrykańskiej, pośredniczącej w handlu niewolnikami. Od 1664 r. był również członkiem Towarzystwa Królewskiego. Katolicki następca tronu Jakub nawrócił się na katolicyzm prawdopodobnie w 1668 lub 1669 r., ale przez kilka lat było to utrzymywane w tajemnicy. W tym czasie brał udział w III wojnie angielsko-holenderskiej, odnosząc zwycięstwo w bitwie morskiej w zatoce Southwold. W tym czasie w wyniku narastania antykatolickich nastrojów w Anglii w marcu 1673 r. Parlament przyjął Test Act, który uzależniał objęcie dowolnych funkcji cywilnych i wojskowych od złożenia wyznania wiary i przyjęcia komunii pod dwiema postaciami. Jakub odmówił wypełnienia tych postanowień i utracił swoje godności Lorda Wielkiego Admirała i Lorda Strażnika Pięciu Portów (brat nadał mu wówczas godność Lorda Wielkiego Admirała Szkocji, gdyż w Szkocji Test Act nie obowiązywał). Katolicyzm Jakuba stał się powszechnie znany. Król Karol nakazał jednak aby dzieci Jakuba z jego małżeństwa z Anną Hyde (która zmarła w 1671 r.) zostały wychowane w wierze protestanckiej. Zezwolił jednak Jakubowi na poślubienie katolickiej księżniczki, Marii z Modeny. Ponieważ król Karol II wciąż nie mógł doczekać się potomstwa coraz prawdopodobniejsza stawała się perspektywa objęcia tronu przez księcia Yorku. Jednak wizja katolika na tronie była nie przyjęcia dla protestantów. Jakub próbował ich jakoś ułagodzić wydając swoją najstarszą córkę Marię za księcia Wilhelma Orańskiego. Na niewiele to się zdało. Niepopularność Jakuba jako następcy tronu była tak duża, że nawiązał do niej nawet Karol II w odpowiedzi na zarzuty brata o poruszaniu się po Londynie z niewystarczającą eskortą: "Bracie, dziękuję Ci za Twoją troskę, ale nikt nie zabije mnie, aby zrobić królem Ciebie". Na domiar złego na scenę wkroczył niejaki Titus Oates, który rozpowiadał o "papieskim spisku", mającym na celu zabić króla Karola i osadzić na tronie księcia Yorku. Wybuchła antykatolicka histeria. Karol nakazał bratu opuścić Anglię. Jakub udał się do Brukseli, gdzie przebywał do 1680 r., kiedy to otrzymał nominację na Lorda Wysokiego Komisarza przy Parlamencie Szkocji. Zamieszkał wówczas w edynburskim Holyroodhouse. W tym czasie angielscy protestanci próbowali pozbawić Jakuba prawa do sukcesji tronu. Anthony Ashley-Cooper, 1. hrabia Shaftesbury, przedstawił w Parlamencie projekt ustawy odsuwającej księcia Yorku od korony. Kandydatem protestantów był najstarszy syn Karola II z nieprawego łoża, James Scott, 1. książę Monmouth. Tzw. Exclusion Bill stała się podwaliną podziału angielskiej sceny politycznej. Popierający ustawę, zwani "Petycjonistami" (Petitioners), dali początek ugrupowaniu wigów (z których wykształciła się później Partia Liberalna), natomiast przeciwnicy ustawy, zwani "Oburzającymi się" (Abhorrers), dali początek partii torysów (z których wykształciła się później Partia Konserwatywna). Próby zmieniania kolejności sukcesji tronu nie przypadły do gustu Karolowi II. Kiedy w 1679 r. pojawiła się realna możliwość uchwalenia Exclusion Bill, Karol rozwiązał Parlament. Dwa następne Parlamenty (z 1680 i 1681 r.) zostały rozwiązane z tego samego powodu. Wówczas Shaftesbury i Monmouth zdecydowali się na krok ostateczny i w 1683 r. podjęli próbę zamachu na króla Karola i księcia Yorku. Zamach się nie udał, na spiskowców posypały się kary, a królowi i jego bratu przyniosło to wzrost sympatii społeczeństwa. Wyrazem tego było przywrócenie w 1684 r. Jakubowi godności Lorda Wielkiego Admirała. Król Anglii Król Karol zmarł 6 lutego 1685 r., podobno na łożu śmierci przyjmując wiarę katolicką. Na tron wstąpił książę Yorku, jako Jakub II, król Anglii, i Jakub VII, król Szkocji. Objęcie tronu nie wiązało ze sobą większych komplikacji, gdyż Jakub cieszył się poparciem torysów, a administracja była obsadzona lojalnymi ludźmi. Sukcesji nie sprzeciwiał się nawet Kościół Anglikański. 23 kwietnia 1685 r. Jakub i Maria zostali ukoronowani w Westminsterze. Zebrany w maju 1685 r. Parlament udzielił poparcia Jakubowi i uchwalił znaczne subsydia przeznaczone na osobiste wydatki Jakuba oraz na utrzymanie armii. Pierwszy przeciwko Jakubowi zbuntował się w maju 1685 r. Archibald Campbell, 9. hrabia Argyll. Hrabia liczył na niechęć szkockich prezbiterian do Anglików i wywołanie w Szkocji narodowego powstania. Szkoci jednak nie rwali się do walki, a Argyllowi brakowało zdolności i autorytetu. Powstanie rychło zostało stłumione, a Argyll pojmany i stracony. Równocześnie na południu Anglii wylądował kolejny pretendent - książę Monmouth. 18 czerwca jego armia, licząca ok. 6500 słabo uzbrojonych i słabo wyszkolonych ludzi, okrzyknęła Monmoutha królem. Po nieudanej próbie zdobycia Bristolu i wieściach o zbliżających się wojskach królem, Monmouth zdecydował się na odwrót. Naciskany przyjął bitwę 6 lipca 1685 r. pod Sedgemoor, która zakończyła się ostateczną klęską rebeliantów. Monmouth ukrywał się jeszcze kilka dni, ale został pojmany i ścięty w Tower. Tymczasem Jakub zaczynał rządzić w sposób absolutny. Uchylił Habeas Corpus Act, ogłosił amnestię dla katolików, a w królewskim kościele jawnie odprawiano katolickie nabożeństwa. Aby zapobiec kolejnym rebeliom, Jakub zdecydował się wprowadzić stałą armię, ale napotkał tu sprzeciw Parlamentu. Pod koniec roku Jakub rozwiązał Parlament. Najważniejsze stanowiska w państwie otrzymali katolicy, a częstym gościem dworu królewskiego był nuncjusz papieski. Mocną pozycję na dworze miał spowiednik króla, jezuita Edward Petre. Na uniwersytety w Oksfordzie i Cambridge były wywierane naciski, aby zwiększyły dostęp do swoich uczelni dla katolików. W 1687 r. Jakub wydał Deklarację o tolerancji religijnej (Declaration of Indulgence), w której uchylał działanie ustaw karnych w stosunku do katolików, nonkonformistów i dyssenterów piastujących urzędy państwowe. Deklaracja zapewniała im także wolność kultu. W 1688 r. król ogłosił drugą Deklarację o tolerancji. Tym razem ostro zaprotestował Kościół Anglikański. Złożona przez arcybiskupa Canterbury, Williama Sancrofta, petycja anglikańskich biskupów wywołała wściekłość króla. Na rozkaz króla biskupi zostali aresztowani, ale sąd przysięgłych uniewinnił ich, mimo nacisków dworu królewskiego. Inne hasła zawierające informacje o "Jakub II Stuart": Inne lekcje zawierające informacje o "Jakub II Stuart":
Stefan urodził się w 1096 lub 1097 w rodzinnym hrabstwie Blois. Jego starszym bratem był Tybald II z Szampanii, a młodszym – Henryk z Blois, biskup Winchesteru. Jego ojciec zginął na wyprawie krzyżowej, gdy Stefan miał ok. 5 lat. W 1106 znalazł się na dworze swojego wuja, króla Anglii Henryka I Beauclerca. W 1112 odziedziczył For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Jakub I (król Szkocji). Connected to: {{:: Z Wikipedii, wolnej encyklopedii {{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}} This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit). Text is available under the CC BY-SA license; additional terms may apply. Images, videos and audio are available under their respective licenses. Please click Add in the dialog above Please click Allow in the top-left corner, then click Install Now in the dialog Please click Open in the download dialog, then click Install Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list, then click Install {{::$
. 11737147314846347328429
