Sygnatura akt: VI Nsm 1209/14. Tytuł: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie z 2016-07-12. Data orzeczenia: 12 lipca 2016. Data publikacji: 30 kwietnia 2018. Data uprawomocnienia: Sąd: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie. Wydział: VI Wydział Rodzinny i Nieletnich. Przewodniczący: SSR Barbara Ciwińska.
W trakcie postępowań sądowych z zakresu spraw rodzinnych tj. między innymi w sprawach o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, rozwodów, ustalenia miejsca pobytu dziecka oraz w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej, często zdarza się, że sąd za konieczne uznaje zasięgnięcie opinii biegłych, celem uzyskania oceny problemu związanego z funkcjonowaniem danej rodziny, ustalenia relacji między rodzicami i dziećmi, kompetencji rodzicielskich, czy też ustalenia prawną dla dopuszczenia dowodu z opinii biegłych w toku postępowań cywilnych stanowi art. 278 Kodeksu postępowania cywilnego, który mówi, że w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Sąd orzekający może pozostawić prawo wyboru biegłego sędziemu wyznaczonemu lub sądowi wezwanemu. Sąd oznaczy, czy opinia ma być przedstawiona ustnie, czy na w sprawach rodzinnych, sąd by pozyskać wiedzę specjalną w zakresie rozpoznawanych spraw kieruje strony oraz małoletnich do Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Konsultacyjnego. Obecnie jednak toczy się dyskusja na temat możliwości wydawania przez te ośrodki, w obowiązującym stanie prawnym, opinii na temat sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dziećmi w sprawach małoletnich, rozpatrywanych przez kierują nadto strony oraz małoletnie dzieci do biegłych: psychologów, pedagogów, psychiatrów, itp. Sąd może też zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego, a także zażądać od instytutu dodatkowych wyjaśnień bądź pisemnych, bądź ustnych przez wyznaczoną do tego osobę. Może też zarządzić złożenie dodatkowej opinii przez ten sam lub inny instytut. W opinii instytutu należy wskazać osoby, które przeprowadziły badanie i wydały opinię. Przepis dopuszcza przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego, jako mającej szczególne znaczenie i wagę, ze względu na autorytet, jak również wówczas, kiedy problem jest na tyle złożony, że wymaga wiedzy specjalistów legitymującym się wysokim przygotowaniem praktycznym i dopuszczając dowód z opinii powyższych specjalistów formułuje stosowaną tezę dowodową, co do której brzmienia stanowisko mogą zajmować strony oraz uczestnicy postępowania. Jest to bardzo istotne z punktu widzenia procesowego - dochodzonych przez stronę roszczeń, ponieważ biegli wydając opinię (pisemną bądź ustaną - w zależności od decyzji sądu), wydają ją właśnie w ramach owej tezy dowodowej, zakreślonej przez sąd orzekający. Dopuszczenie dowodu z opinii biegłych może nastąpić na posiedzeniu niejawnym po wysłuchaniu wniosków stron, co do liczby biegłych i ich tezy dowodowej zależy od przedmiotu danego postępowania. I tak np. w zakresie kontaktów danego rodzica z dziećmi, sądy posiłkują się wiadomościami specjalnymi celem ustalenia więzi dziecka z rodzicem, który wnosi o uregulowanie jego kontaktów z dzieckiem, aby ustalić harmonogramu kontaktów, mając na uwadze sytuację dziecka - jego dobro oraz sytuację rodziców małoletniego. Kiedy pojawia się spór o pieczę nad dzieckiem w toku między innymi toczącej się sprawy o rozwód, sąd mając na uwadze dobro dziecka musi ustalić, który z rodziców daje lepszą rękojmię, by sprawować bezpośrednią opiekę nad dzieckiem. Sąd zadaje często pytania, jak powinien się dla dobra danego dziecka ukształtować sposób wykonywania władzy rodzicielskiej rodziców, z którym z rodziców dziecko winno zamieszkać, również czy np. konieczny jest nadzór nad daną rodziną sprawowany przez kuratora sądowego, albo czy zasadnym jest odbycie przez rodzinę terapii, bądź warsztatów umiejętności może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych podlega weryfikacji przez strony postępowania, które mogą ją kwestionować, wykazywać jej błędy, żądać wezwania przez sąd biegłych, celem wydania przez nich ustnej opinii uzupełniającej, formułować pytania do biegłych. W przypadku skutecznego zakwestionowania opinii biegłych, strona może żądać dopuszczenia nowej opinii wydanej przez kolejnego biegłego bądź biegłych lub instytut jako jeden z dowodów (wymieniona jest w katalogu tych dowodów w kodeksie postępowania cywilnego), może być zgłaszana przez stronę celem wykazania dochodzonych przez nią roszczeń, w ramach ogólnej zasady procesu cywilnego, tj. art. 217 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, z którego wynika, że strona w postępowaniu sądowym może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów niniejszego kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień opinię, jako składnik materiału dowodowego sąd ocenia zgodnie z art. 233 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Według tej normy prawnej, sędziowie oceniają wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jednak wobec faktu, że opinia biegłych zawiera wiadomości specjalne wymagana tutaj jest szczególna ostrożność przy dokonywaniu tejże oceny. _ Specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen _. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 czerwca 2014 r. AUa 1020/13, _ LEX nr 148057) _. Czytaj więcej w Jak przeprowadzić zaprzeczenie ojcostwa Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Jak dokonać podziału majątku małżonków? Ustalenie cen rynkowych składników majątku odbywa się przy udziale biegłego specjalisty, powoływanego przez sąd w toku prowadzonej sprawy. Co jest konieczne do adopcji dziecka? Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych. Oceń jakość naszego artykułu:Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze w sprawie opieki nad dzieckiem zdecydowałem się na pomoc doświadczonego adwokata. Pan Cejrowski znany jest z prowadzenie takich spraw, więc skierowałem swoje kroki do jego kancelarii. Pomógł. karma wraca p...9 miesięcy temuTe opinie sa krzywdzace i odbiegajace od opinie po 3 godzinnej obserwacji rodzicow i kogos o likwidacje tej wydano decyzje o ewentualnym odebraniu dziecka matce ktora opiekowala sie dzieckiem przez 7 lat .Ojciec narkoman ,nie dajacy alimentow, bezdomny ,przebywajacy katem u kochanek ,zwolniony dyscyplinarnie z pracy ,z zaburzeniami psychicznymi!!!!!!!!!!!! Uzyskal celujaca opinie. A matka ktora przez tyle lat dbala wychowywala ,pracowala zeby dziecku nic nie brakowalo zostalo potraktowana jako ta zla .Jesli to przeczyta jaki kolwiek ten co decyduje o innych niech WIE ZE MA KREW NA REKACH>po w moim przypadku zniszczyli zycie mojemu wnukowi________________ i mojej najwspanialszej na swiecie corce
Termin badania ustala Sąd, po czym zawiadamia strony, zwykle dzięki pisma sądowego o dacie i miejscu przeprowadzenia badań, a także osoby do której mają się zgłosić. Jak wygląda badanie dziecka przez biegłego sądowego? Badanie dziecka przez specjalistę w procesie rozwodowym przebiega następująco:
Opiniowanie sądowo-psychiatryczne i sądowo-psychologiczne na potrzeby postępowania sądowego należy do biegłych sądowych, lekarzy psychiatrów i psychologów klinicznych. Kodeks postępowania karnego dopuszcza możliwość zwrócenia się o opinię do instytucji naukowej lub specjalistycznej, jednak na pierwszym miejscu stawia możliwość zasięgnięcia opinii biegłego psychiatry i psychologa klinicznego. Zazwyczaj opinia sądowo- psychiatryczna na użytek postępowania sądowego jest opinią biegłego lekarza psychiatry i biegłego psychologa klinicznego. Biegli mogą wydać odrębne opinie, jak również może to być kompleksowa opinia psychiatryczno-psychologiczna. Za najbardziej optymalny wariant uznaje się konieczność współpracy biegłych psychologa i psychiatry. Zaletą takiego postępowania jest zachowanie jednolitości metodologicznej w diagnozowaniu stanu psychicznego i formułowaniu opinii. Opiniowanie psychiatryczno-sądowe i psychologiczno-sądowe dotyczy opiniowania w sprawach karnych i cywilnych. Opiniowanie sądowo-psychiatryczne i psychologiczne w sprawach karnych Dotyczy: Poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej i niepoczytalności osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa. Obowiązkiem biegłego jest potwierdzenie lub zaprzeczenie obecności choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznej i odniesienie się do kwestii rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem w chwili popełnienia czynu. Popełnienie przestępstwa w stanie silnego wzburzenia, które podlega mniejszej karze. Biegły psycholog ocenia poczytalność związaną ze stanem silnego wzburzenia. Ocena pobudek sprawcy przestępstwa. Ocena wiarygodności zeznań. Ocena zdolności świadka do prawidłowego postrzegania, zapamiętywania postrzegań i odtwarzania. Zastosowania środków zabezpieczających wobec osób chorych psychicznie i osób niepoczytalnych. Opiniowania w sprawach nieletnich, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego. Badanie ma na celu ocenę stanu zdrowia psychicznego nieletniego w chwili dokonania czynu zabronionego i zdecydowanie o ewentualnej potrzebie zastosowania wobec niego odpowiednich środków leczniczo-wychowawczych. Opiniowanie w stanach upicia alkoholowego np. dotyczy analizy obrazu i podłoża psychopatologicznego upicia w czasie popełnienia czynu np.: czy ma podłoże organiczne, atypowe, co może mieć decydujące znaczenia dla poczytalności. Psychiatra sądowy – opiniowanie w sprawach cywilnych. Biegły psycholog i psychiatra w sprawach cywilnych najczęściej ocenia zdolność do działań prawych w różnych stanach psychicznych. Od sprawności psychicznej, bowiem zależy: ocena skutków prawnych podjętych przez osobę czynności prawnych, możliwość funkcjonowania w określonych sytuacjach społecznych i prawnych oraz prowadzenie własnych spraw w obrocie cywilnoprawnym. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Możliwe jest ograniczenie zdolności prawnej. Dotyczy ono wyłącznie określonych rodzajów praw i obowiązków np. pozbawienia praw rodzicielskich. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się w chwili uzyskania pełnoletności. Nie mają zdolności do czynności prawnej osoby, które nie ukończyły13 lat i ubezwłasnowolnione całkowicie. Opiniowanie psychiatryczno-psychologiczne może dotyczyć zdolności do kierowania swoim postępowaniem, orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu częściowym lub całkowitym. Podstawą ubezwłasnowolnienia może być potrzeba ochrony osoby, której ubezwłasnowolnienie ma dotyczyć np. ochrony majątku lub załatwianiu jej spraw osobistych. Ani choroba psychiczna, ani upośledzenie umysłowe nie wpływają bezpośrednio na zdolność do czynności prawnych i nie przesądzają o ubezwłasnowolnieniu. Opiniowanie psychiatryczno-psychologiczne dotyczące oświadczenia woli, zdolności do świadomego powzięcia decyzji i oceniające psychiczną swobodę działania. Złożenie oświadczenia woli jest podstawą wszelkich działań prawnych np. zawieranie umów, zaciąganie zobowiązań niematerialnych typu zawarcie związku małżeńskiego oraz sporządzanie testamentu. Istnieją sytuacje, w których może wystąpić wada oświadczenia woli, stany faktyczne uzasadniające pozbawienie oświadczenia woli skuteczności prawnej (nieważności). Oznacza to, że brak świadomości lub brak swobody w wyrażeniu woli i powzięciu decyzji powoduje, że bezwzględnie nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę. Dotyczy to szczególnie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego zaburzenia czynności psychicznych nawet, jeśli jest ono przejściowe. Brak świadomości nie oznacza dosłownie utraty świadomości, charakteryzuje się brakiem rozeznania, niemożności zrozumienia własnych działań i innych, jest niezdawaniem sobie sprawy ze znaczenia postępowania. Zadaniem biegłego psychiatry i psychologa jest ocena, czy osoba mogła świadomie i swobodnie podjąć określoną decyzję i wyrazić swoją wolę. Są to najczęstsze pytania stawiane przez sąd w sprawach testamentowych. Opiniowanie psychiatryczno-psychologiczne może dotyczyć zawarcia małżeństwa bądź jego unieważnienia w kontekście zdolności do zawarcia małżeństwa, które podlega regulacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, i jest związane z chorobą psychiczną bądź upośledzeniem. Może dotyczyć rozwodu, na przykład w sytuacji trwałego i zupełnego rozkładu pożycia będącego wynikiem długotrwałej i poważnej choroby psychicznej. Opiniowanie psychiatryczno-psychologiczne w przypadku postępowania sądowego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. Sądy Rodzinne i Opiekuńcze mają ustawowy obowiązek zwracania się do biegłego psychologa sądowego w sprawach dotyczących osób małoletnich, poniżej 18 roku życia. Opiniowanie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych jest kompleksową diagnozą systemu rodzinnego. Zazwyczaj dotyczy spraw rozwodowych np.: Czy orzeczenie o rozwodzie nie zagrozi dobru dziecka. Uregulowanie władzy rodzicielskiej w związku z rozwodem rodziców, który z rodziców lepiej będzie wykonywał władzę rodzicielską. Ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej. Przywrócenie władzy rodzicielskiej Sposobu uregulowania kontaktów z drugim rodzicem lub innymi osobami, jak mają przebiegać kontakty dziecka z rodzicem niesprawującym nad nim pieczy i władzy. Czy dla dobra dzieci można dopuścić do ich rozdzielenia. Ocena kompetencji wychowawczych rodziców, kwalifikacji kandydatów do pełnienia określonej roli lub wywiązywania się z obowiązków w sprawie dotyczącej pieczy zastępczej. Ocena więzi uczuciowej między dzieckiem a określonymi członkami rodziny Czy dziecko jest lub było obiektem manipulacji jednego z rodziców. Oceny zdolności przedstawienia przez dziecko w sądzie swoich oczekiwań. Sąd i Prokurator może zwrócić się do psychologa sądowego w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, w celu ugodowego i satysfakcjonującego obie strony rozwiązania zaistniałego konfliktu karnego lub w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego.
DZIECKA/UCZNIA. Arkusz jest narzędziem służącym do oceny funkcjonowania dziecka w przedszkolu/szkole. Każdy nauczyciel może sam skonstruować własny „Arkusz obserwacji dziecka”. Podany poniżej jest jedynie przykładem, mogącym być inspiracją do rozbudowywania osobistego narzędzia obserwacji dziecka.
Zdarzają się w życiu sytuacje, w których potrzebujesz pomocy osoby wykwalifikowanej, która będzie uczestniczyła w procesie radzenia sobie z trudnościami związanymi z rozwodem, opieką nad dzieckiem i innymi sytuacjami, w które zaangażowany jest sąd i potrzebna jest opinia psychologa posiadającego wykształcenie i doświadczenie w dziedzinie psychologii sądowej, która może zaważyć nad dalszymi losami Twoich dzieci. Zrobię wszystko, co w mojej mocy, aby rozwiązać te trudności, z którymi przyszło Ci się zmierzyć. Psycholog sądowy dziecięcy Rozwód przysparza wiele problemów nie tylko Tobie i małżonkowi, ale również Waszym dzieciom. Sytuacja, w której rodzice postanawiają żyć osobno, łączy się z naruszaniem podstawowych potrzeb dziecka takich jak bezpieczeństwo. W zależności od jego wieku mogą pojawić się różne nieprawidłowe zachowania, które są wypadkową uporczywego myślenia o konflikcie w rodzinie. Może dojść do sytuacji, w której dziecko straci możliwość radzenia sobie w sytuacjach trudnych i stresowych, straci zainteresowanie kontaktami z rówieśnikami. Dlatego istotne jest, aby młoda osoba otrzymała profesjonalną pomoc, która pomoże jej uporać się z trudnościami emocjonalnymi i pozwoli przystosować się do nowej sytuacji. Nie tylko sam rozwód wpływa na funkcjonowanie dziecka, ale również to, co dzieje się po jego zakończeniu. Problemem staje się wtedy realizacja kontaktów z matką i ojcem oraz konflikt lojalnościowy. Ma to miejsce szczególnie wtedy, gdy rodzice rozchodzą się w atmosferze gniewu i jawnej niechęci. Generuje to wiele konfliktów wewnątrz dziecka, które wpływają na jego rozwój i późniejsze funkcjonowanie w dorosłym życiu. Konsultacja z psychologiem sądowym dziecięcym pozwoli na szybkie wykrycie nieprawidłowości w zachowaniu oraz rozwoju dziecka narażonego na stres związany z rozwodem. Współpracuję również z lekarzem psychiatrą. Psycholog biegły sądowy Jako psycholog sądowy zajmuję się opiniowaniem, które niezbędne jest w wielu sprawach cywilnych oraz karnych. W ramach tej funkcji określam w sprawach karnych poczytalność, wiarygodność świadków oraz sprawców. W sprawach cywilnych natomiast definiuję zdolność do działań prawnych w różnych stanach psychicznych. Od tego zależy, czy możliwie jest prawidłowe i pełnoprawne funkcjonowanie w sytuacjach społecznych oraz prawnych. W ramach obowiązków psychologa biegłego sądowego zajmuję się orzekaniem w sprawach osób, które przed śmiercią złożyły testament, orzeczenie woli. Współpracuję również podczas dochodzenia o odszkodowanie, zadośćuczynienie, a także sprawach zleconych przez wydział pracy i ubezpieczeń społecznych. Psycholog sądowy – skorzystaj z profesjonalnej pomocy Jeżeli potrzebujesz opinii psychologa sądowego lub Twoje dziecko wykazuje nieprawidłowe zachowania i mechanizmy obronne w związku z trudną sytuacją jaką jest rozwód rodziców – skorzystaj z pomocy psychologa. Wspólnie postaramy się zneutralizować wpływ problemów rodzinnych na dziecko i nauczymy radzenia sobie z sytuacjami stresującymi. Dziecko przyswaja więcej informacji z otoczenia, niż Ci się wydaje, a pozostawione same sobie może rozwijać nieprawidłowe szkodliwe mechanizmy i negatywne cechy osobowości, które wpłyną na jego całe życie. Odpowiednia opieka specjalisty pozwoli na wytłumaczenie dziecku skomplikowanych sytuacji jak walka o przejęcie opieki nad dziećmi, co z kolei może prowadzić do rozwoju wielu zaburzeń takich jak alienacja rodzicielska, której konsekwencją jest niechęć dziecka do rodzica drugoplanowego. Rzetelne opiniowanie psychologa sądowego umożliwi wydanie prawomocnego wyroku sądu. Opinia służy do określenia przeżyć, jakie towarzyszyły poszkodowanym i jaki wpływ wywierają na ich obecne życie. Niejednokrotnie opinia potrafi zmienić wyrok sądu na korzyść poszkodowanego, ponieważ poniesione straty psychiczne i emocjonalne, oraz trauma związana z sytuacją kryzysową, jest kluczowa do określenia ciężkości zarzucanego czynu.
Opinia sądowo-psychiatryczna wydana przez biegłych wskazywała, że doszło u obwinionej do negatywnych emocji pod wpływem osobistych przeżyć (chciała popełnić samobójstwo ). Straciła przy braku odporności psychicznej zdolność rozpoznawania czynów. W efekcie - w momencie popełnienia opisanych czynów - była niepoczytalna
Diagnoza dziecka, które doświadczyło przemocy seksualnej, jest bardzo trudna. Dlatego niezwykle ważne jest, aby psycholog podejmujący się tego zadania stosował specjalistyczne metody do uzyskiwania informacji potrzebnych do przeprowadzenia diagnozy i napisania opinii w zakresie wykorzystywania seksualnego. W praktyce psycholog zajmuje się kilkoma rodzajami diagnozy dziecka wykorzystywanego seksualnie i jego rodziny. Jednym z nich jest diagnoza wykonywana na zlecenie klienta gabinetu, poradni czy ośrodka przeznaczona albo do planowania terapii, albo będąca niezbędnym elementem wspomagającym w trakcie postępowania prokuratury czy sądu rodzinnego lub karnego. Drugi rodzaj to diagnoza zamawiana przez prokuraturę lub sąd. Wówczas psycholog powoływany jest jako biegły ad hoc lub wykonuje ją biegły psycholog z listy biegłych sądowych. We wszystkich przypadkach niezbędne jest, aby psycholog posiadał specjalistyczną wiedzę dotyczącą diagnozowania dziecka wykorzystywanego seksualnie, diagnozowania czynników ryzyka, dynamiki oraz cech rodziny i środowiska, w którym dochodziło do przemocy, a także diagnozowania cech sprawcy i mechanizmów jego działania. Kto może dokonać diagnozy wykorzystania seksualnego? Jedynie osoby z odpowiednimi kwalifikacjami i przygotowaniem mogą podjąć się tak specjalistycznej diagnozy. Zajmują się nią psychologowie, specjaliści w diagnozie dzieci i dorosłych wykorzystywanych seksualnie, którzy odbyli długoterminowe kursy związane z tą tematyką. Mogą oni także podjąć współpracę z innymi specjalistami, aby przygotować w pełni profesjonalną i rzetelną dotyczącą diagnozy seksualności osoby podejrzanej o dokonanie takiego czynu oraz matki (lub innego opiekuna wspierającego) dziecka wykorzystywanego seksualnie powinien zrobić specjalista seksuolog. Gdy badamy osobowość czy rozwój procesów poznawczych, warto zwrócić się o pomoc do wykwalifikowanych i certyfikowanych oraz co ważne – doświadczonych i dojrzałych diagnostów, np. w zakresie MMPI-a czy WAIS-a. Jednak podsumowanie otrzymanych informacji i ostateczny kształt diagnozy oraz opinii na temat przemocy seksualnej zależy od specjalistów w diagnozie dzieci i dorosłych wykorzystywanych seksualnie. Osoby te wiedzą, co oznaczają uzyskane informacje w całościowym procesie diagnozy i opisują je w kontekście dynamiki, mechanizmów, cech i objawów typowych dla zjawiska przemocy seksualnej. Kto prosi o diagnozę dziecka w sytuacji podejrzenia wykorzystania seksualnego? Najczęściej o diagnozę proszą matki, zaniepokojone stanem zdrowia psychicznego i fizycznego swojego dziecka. Bywa, że są one zobowiązywane przez różne instytucje, na przykład przedszkole czy szkołę lub motywowane przez adwokatów czy prokuraturę, gdy podejrzenie przemocy zostało już zgłoszone organom ścigania. Matki są też kierowane przez innego psychologa, aby udały się do specjalisty lub też przez nowego partnera, którego niepokoi zachowanie dziecka. Często po diagnozę zgłaszają się matki pełniące rolę matki zastępczej. Znacznie rzadziej o taką diagnozę proszą opiekunowie z domów dziecka i jeszcze rzadziej ojcowie, którzy tylko czasami są zainteresowani badaniem stanu zdrowia swojego dziecka pod kątem doznawanej przez nie przemocy, tym bardziej seksualnej. W jakich okolicznościach matki zwracają się o pomoc? Pewną grupę matek do zwrócenia się o pomoc motywuje własny niepokój dotyczący zachowań syna czy córki i nie zamierzają zgłaszać sprawy organom ścigania. Te matki zazwyczaj kontynuują terapię dziecka, a także własną, aż do momentu, gdy stan zdrowia dziecka poprawi się. Stosują się do zaleceń psychologa dotyczących zapewnienia dziecku bezpieczeństwa (izolacja od sprawcy) i stworzenia dobrych warunków do powracania do zdrowia, zarówno w domu, jak i na przykład na terenie szkoły. Chętnie współpracują z psychologiem i dbają o swoje psychiczne funkcjonowanie. Inną grupę stanowią matki, które przychodzą do psychologa w związku z toczącym się postępowaniem w prokuraturze czy w sądzie. Część z nich rozpoczęła już postępowanie rozwodowe lub o ustalenie widzeń z dzieckiem oraz karne. Ta grupa rzadziej kontynuuje kontakt z psychologiem po wydaniu opinii. Nie są zainteresowane terapią dziecka, lecz ustaleniem stanu formalnego – „rzeczywistej sytuacji”, w jakiej dziecko się znajduje. Te matki budzą najwięcej kontrowersji u profesjonalistów diagnozujących ich dzieci w Ośrodkach RODK i u biegłych. Najważniejsze jest to, by w takiej sytuacji nie zakładać z góry, że matki te kłamią lub zasugerowały dziecku, co ma powiedzieć w trakcie diagnozy. Dzieciom tych matek, całym rodzinom oraz osobom podejrzewanym o wykorzystywanie seksualne należy się wówczas tak samo rzetelna, głęboka i bezstronna diagnoza, jak w sytuacji, gdy nie „pada nawet cień podejrzenia”, że matka chce użyć dziecko do „załatwienia” własnych spraw. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy to psycholog kieruje się z góry przyjętym przekonaniem, że do przemocy nie doszło, nierzetelnie przeprowadza badanie psychologiczne, akta sądowe czyta bardzo pobieżnie, pomija dane lub zmienia ich znaczenie. Takie postępowanie jest po prostu nieetyczne. Jakie motywy do zdiagnozowania dziecka podają matki? Matki kierują się dobrem dziecka. Chcą wygrać sprawę w sądzie o uregulowanie opieki nad synem czy córką, aby zapewnić dziecku psychiczne i seksualne bezpieczeństwo poprzez brak kontaktu z podejrzanym lub kontakt w obecności matki. Takie wytłumaczenie podają kobiety, które już wiedzą, że z powodu bardzo młodego wieku dziecka lub umorzonego postępowania w prokuraturze nie mają szansy na przeprowadzenie rozprawy w sądzie karnym. Takie też działanie coraz częściej bywa zalecane przez adwokatów lub psychologów, którzy na podstawie badania sytuacji dziecka są przekonani o tym, że dziecko jest krzywdzone, natomiast wiedzą też, że postępowanie prawne z różnych względów nie jest możliwe. Rzadko motywem działania matki jest chęć ukarania „za coś” swojego partnera w postępowaniu sądowym. Jakie obawy i wątpliwości może mieć psycholog? Obawy dotyczą faktycznej motywacji matek do diagnozowania dziecka, gdy zgłaszają się one tuż przed lub w trakcie toczącego się postępowania rozwodowego oraz sytuacji, że dziecko może być narzędziem do wygrania jakiejś sprawy sądowej. Główna obawa wielu psychologów związana jest z tym, że dziecko ze względu na rodzaj motywacji matki nie otrzyma potrzebnej mu pomocy psychologicznej! Wszelkie wątpliwości psychologa wymagają, aby dokonał on jak najbardziej szczegółowej i rzetelnej diagnozy dziecka oraz jego rodziny, a także osoby podejrzewanej o przemoc seksualną – jeżeli jest to możliwe. Badanie podejrzanego czy oskarżonego odbywa się w trakcie diagnozy w prokuraturze. Gdy psycholog zajmuje się dzieckiem poza strukturami sądowymi, nie bada osoby wskazywanej jako sprawca. W takiej sytuacji ta osoba sama musi zadbać o to, aby przeprowadzić jak najbardziej profesjonalną diagnozę swojej osoby i sytuacji. Czy to zrobi czy nie, zależy już tylko od jej motywacji. Jakie zagadnienia należy badać, gdy podejrzewamy przemoc seksualną? Psycholog musi rozpoznać, do jakich form przemocy seksualnej ewentualnie dochodzi, zdiagnozować inne formy przemocy w rodzinie i środowisku, przeprowadzić diagnozę dynamiki przemocy seksualnej i czynników ryzyka, jej mechanizmów oraz objawów u dziecka. Typy, formy i rodzaje przemocy seksualnej Psycholog bierze pod uwagę (za Widera-Wysoczańska, 2010) wewnątrzrodziną przemoc seksualną (w tym kazirodztwo biologiczne), gdy sprawcą jest bezpośredni opiekun dziecka (np. ojciec, matka, dziadek, babcia) lub/i inny członek rodziny oraz zewnątrzrodzinną przemoc seksualną (w tym kazirodztwo psychologiczne), gdy sprawcą jest osoba spoza rodziny, znana dziecku (np. nauczyciel, kolega, przyjaciel rodziny) lub ktoś obcy. Kazirodztwo (incest) można podzielić na: biologiczne – gdy dochodzi do kontaktu krzywdziciela z dzieckiem, z którym łączą go bliskie więzy krwi oraz gdy jest prawnym opiekunem dziecka (rodzice biologiczni, adopcyjni, zastępczy, dziadkowie, rodzeństwo) oraz psychologiczne – gdy obca osoba krzywdząca jest dla dziecka autorytetem, której dziecko zaufało i od której oczekuje ono zainteresowania i bezpieczeństwa, ponadto zależy od niej w wybranych sferach życia (przyjaciel domu, sąsiad, nauczyciel, wychowawca). W obu formach przemocy wewnątrz- i zewnątrzrodzinnej psycholog musi rozpoznawać bezpośredni i pośredni typ przemocy seksualnej. W przemocy bezpośredniej diagnozuje się różne rodzaje zachowań osoby określanej jako sprawca. Jeden z rodzajów to przemoc seksualna z dotykiem: z penetracją i bez penetracji. Drugi to przemoc seksualna bez bezpośredniego dotykania dziecka (np. pornografia, podglądanie, obnażanie się, stosunek w obecności dziecka), trzeci rodzaj to emocjonalna przemoc seksualna (np. wulgarne wyzwiska czy seksualne żarty, międzypokoleniowa zamiana ról, traktowanie dziecka jako partnera, seksualne opisywanie ciała dziecka lub ciała innej osoby w obecności dziecka). Te trzy rodzaje zachowań seksualnych charakteryzują sprawcę aktywnego. W trakcie diagnozy przemocy seksualnej pośredniej psycholog zwraca uwagę na takie rodzaje zachowań sprawcy, jak: celowe przyprowadzanie dziecka do sprawcy; świadome pozwalanie na przemoc i akceptowanie jej; niereagowanie na przemoc seksualną wobec dziecka, gdy opiekun wie o niej i jej nie akceptuje. Tego typu zachowania można zauważyć u sprawcy biernego, którym zazwyczaj jest matka. Typy przemocy w rodzinie oraz środowisku jako kontekst przemocy seksualnej W rodzinach może dochodzić do wielu zdarzeń traumatycznych, które mogą być doświadczane od wczesnego dzieciństwa, przez całe życie człowieka. Wśród nich wymienia się (Widera-Wysoczańska, 2010a, 2010b): zaburzone więzi z rodzicem: ambiwalentne, unikające i zdezorganizowane, przemoc i zaniedbanie emocjonalne, porzucenie przez rodziców wyjeżdżających do innego kraju za pracą, np. eurosieroty, przemoc i zaniedbanie fizyczne, przemoc seksualna z intymnym dotykiem fizycznym, seksualna bez dotyku; emocjonalna przemoc seksualna, nadopiekuńczość, która może być zarazem przemocą emocjonalną i seksualną, zaliczam też do niej zespół Münchausena by Proxy (zespół Münchausena per procura/przeniesiony, ZMPP), uzależnienia rodzica, np. od alkoholu, leków, narkotyków, pornografii, pracy itp. separacja czy rozwód emocjonalny i/lub fizyczny opiekunów, przemoc ekonomiczna, przemoc medyczna, porwanie przez jednego z rodziców, patologiczne przeżywanie żalu po stracie bliskiej osoby, patologiczne reakcje opiekunów na chroniczne choroby dziecka lub innego członka rodziny, prześladowanie i śledzenie (stalking) przez partnera lub inną osobę bliską czy obcą. Poza rodziną może także dochodzić do wielu interpersonalnych zdarzeń traumatycznych wobec dzieci i dorosłych, które są jednorazowe lub trwają jakiś czas. Wśród nich występuje między innymi: przemoc międzyrówieśnicza emocjonalna, fizyczna i seksualna w przedszkolu czy w szkole oraz na podwórku, przemoc ze strony nauczycieli w szkole: ignorowanie, wykluczanie, zaniedbywanie ucznia w sytuacji zagrożenia w grupie rówieśniczej oraz przemoc aktywna: słowna, emocjonalna i fizyczna czy seksualna, mobbing i dyskryminacja w zakładach pracy – przemoc ekonomiczna, emocjonalna, seksualna (niekiedy także fizyczna) w pracy ze strony przełożonych czy kolegów, przemoc w grupach religijnych: emocjonalna, fizyczna i seksualna, przemoc w sektach: ekonomiczna, emocjonalna, fizyczna i seksualna, przemoc w różnych instytucjach, prześladowanie grup społecznych czy religijnych, niewolnictwo, prostytucja i filmy pornograficzne. Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia ponadto bardzo ważną kategorię: „przemoc zadawana sobie samemu”, której przejawami są uszkodzenia ciała i zachowania samobójcze oraz wyniszczające uzależnienia. Dynamika przemocy seksualnej Aby można było stwierdzić, czy doszło do przemocy seksualnej wobec danego dziecka, należy zbadać dynamikę przemocy seksualnej (Widera-Wysoczańska, 2008, 2011). Występujący w niej układ elementów, które wzajemnie się na siebie nakładają, jest typowy dla mechanizmów przemocy seksualnej wobec dziecka. Na początku pojawia się faza uzależniania dziecka od sprawcy za pomocą uwodzenia lub zastraszania. Sprawca manipuluje również opiekunem dziecka tak, aby uśpić jego czujność, często stosując desensytyzację. W tej fazie obserwuje się występowanie przemocy seksualnej bez dotyku oraz emocjonalnej przemocy seksualnej. Ma ona doprowadzić do tego, że w sytuacji wystąpienia ostrej przemocy seksualnej z dotykiem (z penetracją lub bez), dziecko nie ujawni nikomu, że jest krzywdzone, a matka lub inny opiekun nie zauważy, że dziecku dzieje się krzywda lub jeżeli nawet to przeczuwa, zignoruje to. Sprawca stale dba o utrzymywanie sekretu przez dziecko i otoczenie. Nadal uwodzi on lub zastrasza osobę krzywdzoną. Bada się tu motywację osoby wskazywanej jako sprawca do zachowania tajemnicy i służące temu zachowania oraz przyczyny nieujawniania sekretu przez dziecko. Informacje podawane w tym względzie przez dziecko bywają dramatyczne, zwłaszcza gdy sądziło ono – często słusznie, że matka wiedziała o tym, że było krzywdzone i nic w tej sytuacji nie zrobiła. Gdy dochodzi do ujawnienia przemocy seksualnej, rozpoznaje się, czy doszło do ujawnienia celowego czy przypadkowego. Bada się okoliczności ujawnienia celowego: jakimi słowami dziecko ujawniło, ile razy i komu ujawniło, jaka była reakcja tej osoby na ujawnienie oraz jak zachowały się inne osoby z otoczenia dziecka, gdzie wówczas była osoba wskazywana jako sprawca, jak ta osoba zareagowała, gdy dowiedziała się o tym, co powiedziało dziecko. Bada się także sytuację ujawnienia przypadkowego. Bierze się pod uwagę motywację dziecka (małego lub starszego) do ujawnienia. Kolejny element dynamiki przemocy seksualnej to zaprzeczanie lub ignorowanie ujawnienia przez podejrzanego, opiekuna dziecka, rodzinę, a następnie przez Policję, prokuraturę, badającego psychologa i sądy. Dziecko jest w ten sposób przymuszane do wycofania się z ujawnionego sekretu. Należy dokładnie rozpoznać, jakie mechanizmy wykorzystywane są przez osobę wskazywaną przez dziecko jako sprawca w relacjach pomiędzy nim a dzieckiem – w przeszłości, w trakcie trwania przemocy przed ujawnieniem oraz po ujawnieniu. Mechanizmy te prowadzą do uwiedzenia dziecka lub do zastraszenia i obarczenia poczuciem winy, zniekształcają spostrzeganie siebie, sprawcy, innych ludzi i świata – oczywiście na korzyść krzywdziciela i tego, co on robi. Utrudniają dziecku ujawnienie przemocy. Są to między innymi: lojalność wobec sprawcy i idealizacja sprawcy, identyfikacja ze sprawcą, syndrom sztokholmski, wyuczona bezradność, alternatywna rzeczywistość, unikanie, odrętwienie, dysocjacja. Ważne są też mechanizmy, które powstają pomiędzy matką a dzieckiem. Pokazują one co może utrudniać dziecku ujawnienie doznanych krzywd, gdy sprawcy nie ma w gabinecie (ale jest w umyśle dziecka), a tym bardziej w obecności sprawcy, gdy jest wzywany np. do RODK razem z dzieckiem. Przeanalizowanie ich przez specjalistę może wykazać, że dziecko nie jest w stanie powiedzieć czegokolwiek na temat doznanych krzywd, gdy wskazywany przez nie sprawca jest na korytarzu lub w gabinecie obok, gdy dziecko widziało go tuż przed badaniem i otrzymało od niego prezent (co często czynią ojcowie podczas badania w RODK). Czynniki ryzyka przemocy seksualnej w rodzinie i środowisku Czynniki specyficzne zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia przemocy seksualnej z dotykiem wobec dziecka w danej rodzinie lub wskazują na jej występowanie. Zdiagnozowanie ich uwiarygodnia wypowiedzi dziecka i opiekuna na temat ewentualnej przemocy seksualnej (Widera-Wysoczańska, 2005). Należą do nich między innymi oglądanie i posiadanie pornografii, współżycie w obecności dziecka, nagość i kąpiele, seksualizacja relacji, przemoc w rodzinie, zwłaszcza fizyczna oraz seksualna partnerów wobec siebie, stopień monitorowania dziecka oraz występowanie czynników stresu pourazowego. Rozpoznajemy także czynniki niespecyficzne, dotyczące struktury rodziny, relacji, ról i zasad związanych z występowaniem jakiejkolwiek przemocy w rodzinie. Badanie matki Rozpoznajemy stan matki dziecka, która zgłosiła podejrzenie przemocy seksualnej. Ważne jest poznanie jej historii życia i funkcjonowania zarówno w rodzinie pochodzenia, jak i w obecnej, w tym występującej przemocy i zaniedbania. Poznajemy jej relacje z dzieckiem i sposób budowania więzi, a także jej udział w dynamice przemocy seksualnej, a zwłaszcza reakcje na ujawnienie przez dziecko przemocy seksualnej. Ważny jest stan psychiczny matki i cechy osobowości, w tym występowanie u niej PTSD oraz innych zaburzeń. Badamy motywację matki do kłamania na temat przemocy seksualnej. Od niej także uzyskujemy (lub nie) informacje o specyficznych i niespecyficznych objawach przemocy seksualnej u dziecka. Badanie dziecka Dziecko obserwujemy w gabinecie pod kątem objawów przemocy seksualnej (specyficznych i niespecyficznych). Te informacje pozwalają rozpoznać rozwój psychoseksualny dziecka i występowanie u niego rozwojowych lub dysfunkcjonalnych zachowań seksualnych. Do objawów niespecyficznych przemocy seksualnej zalicza się te, które wskazują na doświadczanie przez dziecko w trakcie jego życia jakiejś przemocy: emocjonalnej, fizycznej, seksualnej, zaniedbania lub porzucenia oraz uzależnień rodziców, ale nie można dokładnie rozpoznać jakiej (Widera-Wysoczańska, 2010, 2011); zachowania peritraumatyczne; ostre reakcje na uraz (ASD, z DSM IV-TR lub z ICD-10); objawy chroniczne po stresie pourazowym, chroniczne PTSD proste (z DSM-IV-TR oraz DSM-V-TR lub z ICD-10); objawy złożonego PTSD – długoterminowe oraz ewentualnie występujące zaburzenia dziecięce, które są związane z sytuacjami życiowymi dziecka. Zwraca się także uwagę na inną symptomatologię opisywaną w literaturze, która wskazuje na występowanie objawów doświadczania przemocy. Objawy specyficzne przemocy seksualnej u dziecka są typowe jedynie dla dzieci doświadczających przemocy seksualnej lub występują ze znacznie większym nasileniem i częstotliwością u dzieci po tej formie przemocy niż po innej traumie. Rozpoznajemy je za pomocą symptomów opisanych między innymi w Child Sexual Behavior Inventory, dla dzieci w wieku od 2. do 12. roku życia (Friedrich, 1997). Korzystamy z syndromów, które zostały stworzone specjalnie do diagnozy sytuacji i zachowań dziecka wykorzystywanego seksualnie i należą do nich Child SexualAbuse Accommodation Syndrome (Summit, 1983); czteropoziomowa klasyfikacja symptomów przemocy seksualnej (Fransec Sink, 1988) oraz model dynamik traumagenicznych u dzieci wykorzystywanych seksualnie (Finkelhor & Browne, 1985). Inne symptomatologie opisują zewnętrzne i wewnętrzne specyficzne symptomy przemocy seksualnej we wszystkich sferach życia i na różnych etapach rozwoju, od niemowlęctwa do adolescencji i życia dorosłego. Pamiętajmy, że do objawów specyficznych zalicza się także cechy w rysunkach typowe dla dzieci wykorzystywanych i sposób ujawniania przez dziecko doznanej przemocy (werbalny, niewerbalny). Ważne jest rozpoznawanie u dziecka czynników wpływających na jego zdolność do budowania resilience. Niektóre dzieci w momencie badania nie mają już objawów zewnętrznych lub wyglądają na zupełnie zdrowe. Nie oznacza to, że do przemocy nie doszło. Kryteria oceny zachowań seksualnych u dziecka Za pomocą poniżej opisanych kryteriów można rozpoznać niepokojące i rozwojowe zachowania u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wskazują one na to, czy zachowania dzieci wobec siebie są normatywne i rozwojowe, czy raczej wynikają z doznanej już przemocy seksualnej oraz opisują przemoc międzyrówieśniczą. Należą do nich: wiek (podobny/dwa lata), poziom rozwoju fizycznego i emocjonalnego (podobny/silniejszy), zgoda (wspólna/przymus, groźby), motywacja (ciekawość/rozładowanie napięcia), ogólne zachowania dzieci (zaciekawienie, rozluźnienie/agresja, lęk), typ zachowań seksualnych (ubranie, do pasa, bez dotyku/przymuszanie, dotyk, przedmioty, zachowania publiczne), częstotliwość (raz/często, kompulsja, uporczywość). Zmienianie się objawów w czasie i ich wpływ na rozpoznawanie przemocy seksualnej Należy pamiętać, że objawy specyficzne i niespecyficzne widoczne są u dziecka przez określony czas. Objawy peritraumatyczne widoczne są jedynie w trakcie trwania przemocy i chwilę po. O nich możemy się dowiedzieć od dziecka i innej osoby, która widziała jego zachowania zaraz po doznanej przemocy. Psycholog nie zaobserwuje ich w gabinecie. Objawy ostre widoczne w zewnętrznym zachowaniu dziecka utrzymują się do około 4 tygodni. Gdy dziecko jest w tym czasie diagnozowane, specjalista może zaobserwować objawy behawioralne, emocjonalne i poznawcze przemocy seksualnej. Jednak nie zawsze są one widoczne w gabinecie w krótkim (na przykład przez pół godziny, gdy psycholog widzi dziecko) czy w jednorazowym badaniu. Diagnosta powinien widzieć dziecko kilka razy, aby „próbka” obserwowalnych zachowań była wiarygodna. Po upływie około 1 miesiąca, gdy dziecko jest odizolowane od osoby podejrzanej o przemoc seksualną, ostre objawy zewnętrze przyjmują charakter uwewnętrznionych długoterminowych i chronicznych. Wówczas bardzo trudno je zauważyć w krótkim kontakcie psychologa z dzieckiem. Wymagana jest wtedy dłuższa diagnoza. Z pewnością wiarygodnych danych diagnostycznych dostarcza terapia dziecka. Warto czerpać informacje od psychologa pierwszego kontaktu, czyli tego, który pierwszy diagnozował dziecko. On może posiadać najobszerniejszą wiedzę na temat sytuacji dziecka. Pamiętajmy również o symptomach odroczonych, nawrotach i problemach wtórnych. Zarówno objawy niespecyficzne, jak i specyficzne wraz z upływem czasu zmieniają swoje nasilenie i swoją treść. Widoczne w zachowaniu (zewnętrzne) mogą zanikać, gdy kontakt ze sprawcą jest przerwany oraz nawracać, gdy kontakt zostaje ponowiony. Mogą pojawiać się z opóźnionym początkiem (po 6 miesiącach). Objawy ostre, krótkoterminowe (do 1 miesiąca) zamieniają się w długoterminowe (do końca życia). Objawy widoczne na zewnątrz przemieniają się w wewnętrzne. Ponadto objawy zamieniają się we wtórne problemy życiowe, które nie zawsze są już kojarzone z przemocą seksualną. Wiarygodność dziecka wykorzystywanego seksualnie W literaturze przedmiotu opisano pięć kryteriów do rozpoznawania wiarygodności dziecka, które zgłasza przemoc seksualną (Jones, McGraw, 1987). Są to: detale, poziom opisu i spontaniczności, afekt, progresja, sekret. Badanie osoby podejrzanej/oskarżonej o wykorzystywanie seksualne dziecka Jeżeli psycholog dokonuje badania na zlecenie prokuratury lub sądu, często słyszy pytanie na temat funkcjonowania podejrzanego czy oskarżonego. Wówczas ważne jest zbadanie jego historii życia, w tym doznawanej przemocy w rodzinie pochodzenia i w obecnej, jego rozwoju psychoseksualnego, a zwłaszcza uzależnienia od seksu, w tym pornografii (!). Psycholog diagnozuje jego osobowość oraz ewentualnie występujące parafilie (u sprawców regresyjnych najczęściej nie są diagnozowalne, bo nie występują), rodzaje agresywności, przekonania na temat kobiet i dzieci czy relacji międzyludzkich, czyli zniekształcenia poznawcze sprawców. Najważniejsze jest diagnozowanie mechanizmów zaprzeczania typowych dla sprawców przemocy seksualnej (Salter, 1988; Widera-Wysoczańska, 2010). Warto, aby częścią dotyczącą seksualności sprawcy zajął się specjalista seksuolog. APA podaje, że nie rozpoznamy czy ktoś jest sprawcą, badając go. Rozpoznajemy natomiast cechy typowe dla sprawców przemocy seksualnej, opisane w literaturze. To sąd zadecyduje czy dana osoba jest winna zarzucanych jej czynów. Na podstawie tych danych psycholog może rozpoznać, czy osoba zgłaszana przez dziecko posiada cechy typowe dla sprawcy fiksacyjnego (klasyczny pedofil) lub regresyjnego (Groth, 1982), w tym również psychopatycznego (Beisret, 2008, Salter, 2005). Psycholog określa również, które rodzaje parafilii towarzyszą powyższej diagnozie (za: DSM V i ICD-10). Na przykład może to być pedofilia (czynności seksualne z udziałem dziecka, które nie weszło w okres pokwitania, zwykle w wieku 13 lat lub młodsze); hebefilia (kontakt z osobami w wieku dojrzewania, 10–14 lat); efebofilia (kontakt z osobami w późnym wieku dojrzewania, 15–19 lat, np. między dorosłymi mężczyznami a chłopcami w późnym okresie), wykorzystywanie chłopców przez księży (parafilia niespecyficzna, DSM korofilia (skłonność homoseksualnych kobiet do młodych dziewcząt). Charakterystyka typowych sprawców wykorzystujących dzieci Do diagnozy niezbędna jest wiedza na temat cech charakterystycznych sprawców wykorzystujących dzieci. Jest to sprawca regresyjny, pedofil lub efebofil albo hebefil, uzależniony o seksu, w tym pornografii. W młodości miał kłopoty z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami, w życiu dorosłym ma mało przyjaciół lub w ogóle ich nie ma, jest związany z kościołem i deklaruje, że jest osobą wierzącą. Zgłasza wiele partnerek/brak innych partnerek przed zawarciem małżeństwa. Często zdradza żonę z innymi kobietami (częściej na portalach pornograficznych). Szuka partnerek z małymi dziećmi, potem je porzuca i szuka kolejnych. Kontroluje partnerkę/żonę przy pomocy pieniędzy i stosuje wobec niej przemoc emocjonalną, a także fizyczną i seksualną. Jest infantylny. Tworzy zaburzone więzi, uwodzi wybrane dziecko lub traktuje je jako „kopciuszka”. Nie czuje empatii wobec wykorzystywanego dziecka. Może mieć cechy osobowości hipochondrycznej, depresyjnej i histerycznej (razem) lub paranoicznej z cechami psychopatii w zachowaniu (wówczas skala depresji nie jest podwyższona). Widoczna jest derealizacja (w kwestionariuszu DES) i zniekształcenia poznawcze (w PTSD złożonym). Posługuje się mechanizmami zaprzeczania typowymi dla sprawców przemocy seksualnej, w tym całkowitym zaprzeczaniem, wskazywaniem, że nie jest taką osobą, o jaką się go posądza, minimalizacją, przerzucaniem odpowiedzialności. Charakterystyczny obraz matek dzieci wykorzystywanych Matka dziecka wykorzystywanego seksualnie zazwyczaj zaniedbuje emocjonalnie i czasami też fizyczne swoje dziecko. Nie daje mu wsparcia i nie monitoruje jego zachowań ani postępów w rozwoju. Chętnie „pozbywa” się dziecka na jakiś czas. Deklaruje przy tym, że jest ono dla niej najważniejsze. Zaniedbuje jego choroby lub stosuje niekonwencjonalne sposoby leczenia (dzieci mają choroby psychosomatyczne). Jest depresyjna, często histeryczna, z cechami osobowości zależnej od męża. Z zaburzoną empatią wobec dziecka. Matka często wie/domyśla się, że dziecku dzieje się krzywda, ale nie reaguje i zaprzecza tej rzeczywistości w różny sposób: milcząc, oskarżając dziecko, tworząc nieprawdziwą, alternatywną rzeczywistość. Źródło: Widera – Wysoczańska A. (2015). Diagnoza psychologiczna dziecka wykorzystywanego seksualnie i jego rodziny. Niebieska Linia, 3(98). © Wszelkie prawa zastrzeżone Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą autorki. © Wszelkie prawa zastrzeżone
Wskazuje psychologowi na przyczyny trudności rozwojowych dziecka, a pedagogowi – na źródła problemów wychowawczych, umożliwiając zarazem znalezienie sposobów radzenia sobie z tymi problemami. Test projekcyjny „Rysunek Rodziny” L. Cormana ma bardzo prostą instrukcję. Prosimy badanego, aby narysował rodzinę.
W tym artykule przedstawiam 10 podstawowych informacji o Opiniodawczych Zespołach Specjalistów Sądowych. Analizowałam dziesiątki opinii przygotowanych przez Ozss. Zarówno tych które sporządzane były w postępowaniach prowadzonych przez moją kancelarię Centrum Spraw Rozwodowych. Jak i tych, do których przygotowywałam zarzuty. Dlatego oprócz informacji formalnych, znajdziesz również te praktyczne. Oprócz artykułu dostępny jest film na moim kanale youtube Magdalena Bajsarowicz Prawnik & Psycholog sądowy: 10 najważniejszych informacji o OZSS Przeprowadzę Cię przez każdy z etapów związany z badaniem. 1. Opiniodawcze Zespoły Specjalistów Sądowych to w skrócie OZSS. Dawniej funkcjonowały jako RODK czyli Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno Konsultacyjne. Tworzone są w ramach sądów okręgowych. Do Ozss nie można zgłosić się ,,prywatnie’’. Badanie może zlecić tylko sąd albo prokuratura. Jednak to sądy o wiele częściej kierują rodziny na badanie do OZSS, natomiast prokuratury raczej korzystają z biegłych psychologów poza OZSS. 2. Ośrodki zajmują się opiniowaniem tylko w sprawach rodzinnych i opiekuńczych. Najczęściej są to postępowania o rozwód, władzę rodzicielską, uregulowanie kontaktów i ustalenie miejsca zamieszkania. 3. Badanie przeprowadza 2 specjalistów – psycholog i pedagog lub dwóch psychologów. Zasadą jest, że opnie tworzone są przez conajmniej 2 osoby. Taki jest wymóg prawny. Przeprowadzenie badania w OZSS przez jednego specjalistę jest uchybieniem i stanowi skuteczny zarzut do opinii. Na wyraźne wskazanie w postanowieniu kierującym na badanie przez sąd lub prokuraturę. W badaniu uczestniczy psychiatra lub lekarz inne specjalizacji. Podkreślam jednak, że dzieje się tak tylko wtedy gdy tak wynika z dokumentów przekazanych przez sąd. Jeśli ta informacja nie jest wprost wskazana, psychiatra nie uczestniczy w badaniu. 4. Nie w każdej sprawie o rozwód, regulowanie kontaktów lub władzę rodzicielską, rodzina będzie brała udział w badaniu. O przebadanie może zawnioskować każdy z rodziców. Również bez wniosku na badanie może skierować sąd, jeśli uzna, że do podjęcia decyzji czyli rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są specjalistyczne psychologiczne informacje. Sąd wydając postanowienie kierujące na badanie, określa w nim pytania lub wskazuje jakie okoliczności specjaliści w OZSS mają ustalić. Najczęściej badanie zmierza do udzielenia odpowiedzi: jaka więź mają rodzice z dzieckiem, który rodzic ma wyższe kompetencje wychowawcze, z kim lepiej aby dziecko zamieszkało, jak powinny zostać uregulowane kontakty. Każda ze stron ma możliwość przedstawienia swoich pytań. 📒 Przygotowałam e-book ze zbiorem ponad 190 pytań podzielonych na 18 kategorii, które możesz wykorzystać w swoim wniosku. W pakiecie znajduje się również wzór wniosku do sądu o badanie i rozszerzenie tezy dowodowej. Kluczowe pytania do badania OZSS i biegłych psychologów Pytania powinny być adekwatne do sprawy i dawać możliwość unikalnej oceny sytuacji rodziny. Dbanie o odpowiednie pytania jest ważne, bo specjaliści w opinii nie mogą wypowiedzieć się i przedstawić wniosków, które nie są bezpośrednią odpowiedzią na zadane pytania sądu. Udzielam konsultacji podczas których na podstawie akt sprawy i opisu sytuacji, przygotowuje pytania do specjalistów. Na temat przygotowania pytań jest dostępny film na moim kanale Magdalena Bajsarowicz Prawnik & Psycholog sądowy: Jakie pytania zadawać biegłym OZSS 5. Klienci bardzo często pytają, jak przygotować się do badania w OZSS, jak przygotować się do badania przez biegłego psychologa? Jak przygotować dziecko na badanie OZSS? Poruszając najważniejsze aspekty: Konieczne jest uprzedzenie dziecka, że będzie uczestniczyło w badaniu. W procesie diagnostycznym, jest etap w którym dziecko bez rodziców przebywa z psychologiem. Dlatego zanim do tego dojdzie dziecko, musi wiedzieć że to nastąpi. Przygotuj dla dziecka picie i przekąski. Warto zabrać ze sobą rzeczy dla dziecka. Takich jak zabierasz ze sobą na kilkugodzinną wycieczkę. Badanie w OZSS trwa kilka godzin. Przygotuj dla dziecka zabawki. Dla starszych dzieci przedmioty, którymi mogą się zająć. Zabawki powinny być również takie którą pozwolą Ci na wspólną z dzieckiem zabawę lub zajęcie. Przypomnij sobie i ułóż swoją wypowiedź, którą przedstawisz podczas badania. Skup się na informacjach dotyczących przebiegu związku i powodów rozstania, oceny jakim rodzicem jest druga strona, jak przebiegała ciąża, jakie jest Twoje dziecko, co lubi robić jak spędzacie czas, jak dbasz o rozwój swojego dziecka. 6. Warto na badanie przynieść dokumenty opinie na temat Twojego dziecka, informacje ze szkoły oraz te dotyczące zdrowia dziecka, dokumenty potwierdzające osiągnięcia Twojego dziecka. Na mojej stronie jest krotka publikacja na ten temat – Jakie dokumenty zabrać ze sobą na badanie 7. Badanie składa się z kilku etapów. Jak będzie wyglądało zależy od zakresu, który został wskazany biegłym lub specjalistom w postanowieniu sądu, kierującym na badanie. Jednak nakreślając jak wygląda badanie w OZSS / jakie metody badawcze stosowane są w OZSS, przygotować należy się na obserwację, wywiad i często rozwiązywanie testów lub kwestionariuszy. Bardziej szczegółowo o metodach badawczych mówiłam podczas spotkania na żywo na mojej stronie na facebooku Magdalena Bajsarowicz prawnik & psycholog sądowy oraz nagrałam film: Poznaj metody badawcze specjalistów OZSS Wiele pytań dotyczy jakie konkretne testy są stosowane w badaniu. Testy i kwestionariusze służyć mają przede wszystkim badaniu osobowości i kompetencji wychowawczych. Do badania osobowości używa się często: ACL – Lista Przymiotnikowa, RISB – Test Niedokończonych Zdań Rottera, EPQ-R – Kwestionariusz Osobowości Eysencka EPQ-R (również w wersji skróconej), NEO-PI-R – Inwentarz Osobowości NEO-PI-R. Do badania kompetencji wychowawczych najczęściej: CUIDA – Kwestionariusz do Oceny Kandydatów na Rodziców Adopcyjnych, Opiekunów, Opiekunów Prawnych i Mediatorów, TKR Test Kompetencji Rodzicielskich, SPR – Skala Postaw Rodzicielskich. Kiedy przygotowuję ekspertyzy lub zarzuty do opinii OZSS, w większości opinii znajdują się wnioski oparte na powyższych narzędziach badawczych. Oczywiście nie stosuje się wszystkich testów jednocześnie, w jednym badaniu. Najczęściej są to 2-3 spośród listy, którą przygotowałam. Za metodę badawczą uznaje się również analizę akt sprawy. Akta sprawy to pierwszy kontakt biegłych lub specjalistów. Warto zadbać o pierwsze wrażenie w postaci przygotowywania dobrych pism procesowych, które zawierają dowody potwierdzające twoje twierdzenia oraz przedstawiają Twój korzystny obraz. 8. Po badaniu OZSS w terminie 21 dni przygotowuje opinię. Jest to termin wskazany przez Ministra Sprawiedliwości w zarządzeniu. 9. Sąd przekazuje opinię OZSS każdej ze stron, wskazując jednocześnie termin na ustosunkowanie się do niej czyli przygotowanie ewentualnych zarzutów. Nie ma bezpośrednio w przepisach uregulowanego terminu, w jakim konieczne jest odniesienie się do treści opinii przez rodziców. Termin ten wyznacza sąd i wynosi on pomiędzy 7 a 30 dni. 10. Po złożeniu zarzutów czy zadaniu pytań specjalistom / biegłym, sąd wzywa ich do ustosunkowania się do nich. Mogą oni dostać wezwanie na rozprawę i podczas niej przedstawiają ponownie swoje stanowisko, odpowiadają na zarzuty i pytania. Polemika ze specjalistami i biegłymi może również odbywać się pisemnie. Drugim rozwiązanie jest wezwanie ich przez sąd udzielenia odpowiedzi w formie pisma. Jeśli potrzebujesz konsultacji w sprawie badania i opinii lub jej podważenia – Magdalena Bajsarowicz prawnik & psycholog sądowy napisz: bajsarowicz@ zadzwoń: +48 607615238 Jeśli potrzebujesz pomocy w prowadzeniu swojej sprawy, Kancelaria Centrum Spraw Rozwodowych pomoże Ci w rozwiązaniu Twoich problemów. Kontakt z nami: biuro@ nr tel.: +48 607615238 Więcej informacji znajdziesz tutaj: YouTube: Facebook: Moja strona: Pozdrawiam Magdalena Bajsarowicz Prawnik & Psycholog sądowy
Czy dziecko było badane przez psychologa? Czy miało wykonane badanie w kierunku specyficznych trudności szkolnych (dysleksja) lub badanie inteligencji? Nie Tak – prosimy o opisanie kiedy, z jakiego powodu? * * jeśli tak prosimy o uzyskanie informacji o nazwach testów i ich wyników. 11. Informacje na temat rozwoju dziecka?
Badania psychologiczne w sprawach rodzinnych są bardzo powszechne. Sąd rodzinny – czy to w sprawie o rozwód lub separację, czy w postępowaniach nieprocesowych na przykład o ustalenie kontaktów czy rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka – zleca przeprowadzenie badania w celu ustalenia sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka. Dowód z opinii biegłych albo OZSS Sąd dopuszcza dowód z opinii biegłego psychologa i/lub pedagoga albo Opiniodawczych Zespołów Sądowych Specjalistów (OZSS), w których w skład wchodzą biegli różnych specjalności. W zależności od sprawy mogą być to specjaliści z zakresu psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych czy psychiatrii. Może zrobić to na wniosek strony albo z własnej inicjatywy (z urzędu), jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie o sprawach dziecka wymaga wiedzy specjalistycznej. Dopuszczenie ww. dowodu nie jest obligatoryjne, ale spotykane bardzo często, szczególnie, kiedy istnieje konflikt pomiędzy rodzicami. Jak przebiega badanie? Badania psychologiczne w sprawach rodzinnych odbywają się poza budynkiem sądu, a strony są zobowiązane do stawienia się na wezwanie. Nie uczestniczy w nim sędzia, ani ustanowieni w sprawie pełnomocnicy, tylko strony wraz z małoletnim dzieckiem. Opinia jest wydawana po przeprowadzeniu rozmów, badań i testów, a całość może trwać nawet kilka godzin. Ponadto biegli obserwują relacje pomiędzy badanymi i ich zachowanie, zapoznają się z dokumentami przyniesionymi przez strony oraz aktami sprawy. Badanie dziecka odbywa się pod nieobecność rodziców, co ma zapewnić dziecku swobodę i komfort. Rodzice także badani są osobno (lub konfrontowani są między sobą). W tym czasie drugi z rodziców spędza czas z dzieckiem, co nie jest bez znaczenia i podlega obserwacji. Ważne jest, żeby czas z dzieckiem wykorzystać aktywnie, zachęcić dziecko do zabawy i interakcji, ponieważ biegli oceniają reakcje dziecka i kompetencje wychowawcze każdego z rodziców. Wnioski opinii Biegli po przeprowadzeniu badania wydają opinię, która zazwyczaj jest obszerna i wyczerpująca. Zawiera opis sytuacji rodzinnej, na który składają się informacje o rodzicach – ich wieku, wykształceniu, nałogach, stanie zdrowia, cechach osobowości, a także wzajemnych relacji rodziców i więzi rodziców z dzieckiem oraz informacje o sytuacji dziecka, jego stanie zdrowia, rozwoju, zorientowania w sytuacji rodzinnej. Biegli oceniają także predyspozycje rodziców do sprawowania opieki nad małoletnim dzieckiem, a w razie potrzeby rozstrzygają, który z rodziców daje lepszą gwarancję sprawowania właściwej pieczy nad dzieckiem. Po przeprowadzeniu badania biegli mogą zaproponować także konkretny kształt kontaktów, które będą w danej sytuacji adekwatne i zgodne z dobrem małoletniego dziecka. Zastrzeżenia do opinii Opinia biegłych nie jest jednak ostateczna i może zostać zakwestionowana. Strona, która nie zgadza się z treścią opinii czy jej wnioskami może zgłosić zarzuty i podjąć próbę jej podważenia poprzez zgłoszenie dodatkowych pytań do biegłych, wnoszenie o wydanie opinii uzupełniającej w formie ustnej lub pisemnej. Dodatkowych wyjaśnień – pisemnych, bądź ustnych może żądać także Sąd. Opinie psychologiczne w sprawach rodzinnych stanowią często jedną z głównych podstaw, na której Sąd opiera motywy swojego rozstrzygnięcia. Sąd nie jest związany opinią biegłych, jednak sam nie posiada wiedzy specjalistycznej w niezbędnym zakresie. Mając na uwadze dobro małoletnich dzieci, kieruje się wobec tego ustaleniami poczynionymi przez biegłych. Ważne jest zatem, żeby do badań podejść naturalnie i ze spokojem, co zaś powinno przełożyć się na oczekiwane przez stronę rozstrzygnięcie.
. 308 442 401 148 364 242 237 108
badanie dziecka przez psychologa sądowego
